Genieten van seks is niet voor iedere vrouw zo vanzelfsprekend. Voor de één lijkt penetratie zo normaal, terwijl de ander volledig ‘op slot’ gaat op het moment suprème. De laatste groep vrouwen voelt pijn, ervaart angst en kampt met samengetrokken spieren down there. Zij hebben vaginisme. Maar wat is dit precies? Wat gebeurt er dan in je lichaam en wat heeft je koppie hiermee te maken?

Wat is vaginisme?

Seksuele gezondheid is een cruciaal onderdeel van ons welzijn, maar soms worstelen mensen met aandoeningen die nog steeds in de schaduw blijven. Vaginisme is zo'n aandoening die niet genoeg aandacht krijgt. Het is tijd om dit onderwerp uit de taboesfeer te halen en openlijk te praten over deze medische aandoening die stiekem veel vrouwen treft.

Voor vrouwen met vaginisme is het onmogelijk om penetratie te hebben. De spieren rond de vagina trekken zich onvrijwillige samen, waardoor het moeilijk, pijnlijk of zelfs onmogelijk wordt om iets naar binnen te brengen. Zelfs een tampon gaat soms de vagina niet in. 'Dat komt meestal omdat de bekkenbodemspieren zich op dat moment aanspannen', legt klinisch psycholoog en seksuoloog Moniek ter Kuile uit. Bij sommigen is het nooit eerder gelukt om iets naar binnen te krijgen. Andere vrouwen kunnen eerder wel pijnloze penetratie hebben gehad, bij hen is vaginisme later ontstaan. 'Het aanspannen van de bekkenbodemspieren is meestal een fysieke reactie op angst voor pijn. Negatieve ervaringen, zoals een operatie in dit gebied of een (seksueel) trauma, kunnen een oorzaak zijn, maar dat hóeft niet.' Waar het probleem precies vandaan komt, is dus niet altijd even duidelijk.

‘Help, hij wil meer’

Omdat het eerder pijn deed of omdat het eerder niet lukte, kunnen vrouwen angstig worden voor het hebben van seks. Als reactie op (elke vorm van) angst kunnen de bekkenbodemspieren automatisch aanspannen. Vaak zie je daarnaast ook dat vrouwen minder opgewonden zijn tijdens (een poging tot) de seks.

'Het aanspannen van de bekkenbodemspieren in combinatie met het minder vochtig zijn maakt de penetratie nog lastiger en soms zelfs onmogelijk', zegt Ter Kuile. Deze neerwaartse spiraal kent Roos Voorma maar al te goed. Vrijen met haar eerste vriendje was niet altijd even prettig. 'Het bloedde altijd, omdat ik zó gespannen was.' Toen het uitging en ze ‘scharrelde’, verliep de seks allesbehalve soepel en deed het zoveel pijn dat ze naderhand niet meer durfde. ''Ik ga echt niet met jou zoenen, want straks wil je meer', dacht ik zodra een jongen te dichtbij kwam.'

Hulp in zicht

'Het is natuurlijk best gênant als je hiermee naar de huisarts moet', erkent Roos. 'Ik probeerde er wel met vriendinnen over te praten door de vraag te stellen als 'doet het bij jou ook weleens pijn?' Zij snapten natuurlijk niet hoe groot het probleem was, want zij hadden er waarschijnlijk nooit van gehoord.' Tijdens haar studententijd vertelde een huisgenootje dat ze vaginisme had en Roos herkende zich enorm in haar verhaal. Ze heeft er echter nog wel een tijd mee rondgelopen, tweeënhalf jaar in totaal. Daarna trok ze het niet meer en zocht ze de symptomen op. 'Er was geen ontkennen meer aan. Ik vertelde het aan mijn moeder, die het heel serieus nam. Ze gaf aan dat ze me niet direct kon helpen, omdat ze het probleem niet kende en niemand kende die het heeft.' Haar moeder adviseerde haar om naar de huisarts te gaan en diezelfde week nog zat Roos bij de bekkenbodemfysio. 'Het had allemaal eigenlijk niet zo lang hoeven duren, als het meer bespreekbaar was geweest.'

Eind goed, al goed?

Door middel van verschillende therapieën kon de cirkel doorbroken worden. Tegenwoordig kan Roos wel seks hebben met haar vriend.

Het belangrijkste om te benadrukken is dat vaginisme helemaal niet iets is om je voor te schamen. Het kan allerlei oorzaken hebben, variërend van psychologische factoren zoals angst, stress of traumatische ervaringen tot fysieke factoren zoals infecties of irritatie. Het is van vitaal belang om te onthouden dat het hebben van vaginisme niets zegt over iemands waarde als persoon. Het is gewoon een medische aandoening die behandeling en ondersteuning verdient, net als elke andere aandoening.

Behandelmethoden voor vaginisme kunnen verschillen, afhankelijk van de oorzaak en de ernst ervan. Dit kan variëren van gesprekstherapieën, bekkenfysiotherapie, het gebruik van dilatoren (speciale trainingsinstrumenten om de vagina geleidelijk te laten wennen aan penetratie), tot het werken aan ontspanningstechnieken en het verkennen van verschillende seksuele posities die minder ongemak veroorzaken.

Als je jezelf herkent in het verhaal hierboven, aarzel dan niet om een afspraak te maken bij je huisarts. Het is belangrijk te onthouden dat huisartsen een onderwerp als 'vaginisme' helemaal niet vreemd vinden. Ook al is dit misschien geen veelbesproken onderwerp in jouw directe omgeving, huisartsen zijn op de hoogte en staan altijd klaar om te helpen. Maak die stap en zoek de ondersteuning die je verdient.

Volg je Women's Health al op Facebook, Instagram en TikTok?