Narcisme. Je zal het maar hebben. Maar ook: je zal maar een partner hebben die het heeft. En of dat lastig is. Voor wie er nog niet zeker van is of z’n wederhelft in het hokje narcist passen kan, kan zich een ons Googlen en zijn hart ophalen met zoektermen als ‘herken de narcist’ of ‘is mijn vriend een narcist’, binnen tienden van seconden rolt er een schat aan kennis over je beeldscherm die je voert naar sites als denarcist.nl, narcismeinrelaties.nl, narcistischepersoonlijkheidsstoornis.nl, en psychologiemagazine.nl.
Die laatste tekende 21 dingen op waaraan je een narcist zou kunnen herkennen. Althans Psycholoog Roos Vonk deed dat. Ze stelt dat als je relatie altijd maar in die ‘passionele fase’ blijft hangen en het maar niet lukt naar de hechtingsfase te klauteren (met andere woorden: genoeg lust, maar geen liefde), en je daardoor altijd je best moet doen om het leuk te hebben, het dan baat ’ns te onderzoeken of er misschien sprake is van narcisme.
Hoe herken je een narcist?
Op de narcismechecklijst van Vonk staan nukken als:
- Charismatisch, extravert en losjes
- Niet goed in staat tot empathie
- Overtuigd van eigen superioriteit
- Willen altijd beter zijn
- Imago-doelen in plaats van compassie-doelen
- Behoefte aan macht en controle en daardoor snel jaloers
- Haken af wanneer iemand anders iets emotioneels meemaakt
- Een flinke dot entitlement – denken recht te hebben op bepaalde privileges
- Hebben het talent overal een draai aan te geven waardoor de ander onredelijk lijkt
- Slachtoffer
- Hebben geen berouw en doen niet aan zelfreflectie
Afijn, voor ik beschuldigd word van plagiaat (het is ook gewoon een verdraaid goede lijst): er staat nog een aantal rake eyeopeners op – die je hier vindt. Punt is dat Vonk onderáán stelt dat mocht je dus, bij nader inzien, in een relatie zitten met een narcist, de kans op verandering minimaal is en je jezelf echt eens achter de oren zou moeten krabben…
Ook interessant, deze TED-Ed video legt op een duidelijke manier uit wat narcisme is en welke verschillende narcisten je kunt tegenkomen.
We zochten contact met Martin Appelo, psycholoog, cognitief gedragstherapeut, spreker en auteur – van onder andere een paar pakkende boeken over narcisme. Appelo stelt dat de kern van het probleem een gebrek aan wederkerigheid en een overmaat aan zelfgerichte energie is: “Waarom gaat het altijd over jou?” En dat narcisme een interactie is tussen een oersoepprobleem: biologische aanleg en het al dan niet aanwezig-zijn van compenserende leerervaringen – ben je in je jeugd een boel tekort gekomen, of juist enorm verwend, bijvoorbeeld. Het wordt, vindt Appelo, met recht een stoornis genoemd en heeft vooral negatieve gevolgen in de relationele sfeer.
“Mensen met narcistische trekken zijn geneigd tot dominantie en negeren of overtreden de grenzen van andere mensen. Bovendien kunnen ze erg vijandig en afwijzend reageren wanneer ze hierop worden aangesproken. Hierdoor brengen ze niet alleen anderen en relaties, maar ook zichzelf in de problemen. De grote tragedie ervan is dat iemand ermee veroorzaakt wat hij probeert te voorkomen. Ook al doen narcisten anderen soms expres pijn, het zijn geen gevoelloze psychopaten,” schrijft Appelo in zijn boek Een Spiegel voor Narcisten.
Op de vraag of het te genezen valt, is ’ie duidelijk: “Nee.” Of het te behandelen valt, dan? “Ja. Als iemand bereid is de narcistische dynamiek te leren (h)erkennen en wil leren oefenen om uit de narcistische cirkel te blijven, waarover meer in mijn boek.” Of ermee te leven valt? “Als de narcist inziet dat hij zichzelf moet aanpakken, dan is het mogelijk. Als de narcist alleen maar op zichzelf gericht blijft, dan niet.” Of het eigenlijk schadelijk is voor de partner? “Iemand die zo stom is om bij een narcist te blijven, is natuurlijk ook niet helemaal oké.” Of er ook positieve kant zit aan narcist-zijn? “Zeker. Zij durven dingen die anderen niet durven, ze lopen voorop tijdens de crisis, hebben een hoog alfawolf-gehalte en zijn dus vaak ervaren leiders.” Of er nog een belangrijke vraag niet gesteld is? “Ja, ik denk dat je moet benadrukken dat narcisme in de kern een overlevingsstrategie is, een manier om je te beschermen tegen wantrouwen. In feite hunkeren ze naar geborgenheid en erkenning, maar de manier waarop ze die zoeken, is voor de omgeving zo negatief dat het hun juist miskenning, haat, afwijzing en onzekerheid oplevert.”
Wie meer wil leren over narcisme, over narcist-zijn, over hoe het te herkennen en hanteren, en over hoe het als partner beter te leren begrijpen, doet er goed aan Een Spiegel voor Narcisten eens ter hand te nemen. Erin wordt duidelijk hoe groot het narcistisch lijden van mensen vaak is en hoe dit verborgen kan blijven onder een dunne, maar bijna ondoordringbare laag van uiterlijk vertoon. Ook duidelijk wordt het verslavende karakter van de stoornis, dat mensen er vaak niet mee kunnen stoppen, ook al voelen ze dat ze eraan onderdoor gaan. En dat een narcist naast narcist-zijn ook heus iets en iemand anders kan zijn, wat welzeker hoopgevend is.
Food for thought.
