Waarom zijn bètablokkers ineens populair?
Spoiler: de medicatie wordt lang niet alleen door mensen met hartproblemen gebruikt.
© Getty Images - Strauss/Curtis
Wie kent het gevoel niet: je staat op het punt om iets te doen wat je spannend vindt en je hart gaat als een wilde tekeer. Je voelt dat je sneller gaat ademen en je keel knijpt een beetje dicht. Zenuwen kunnen gekke dingen met ons lijf doen en kunnen vooral erg onpraktisch zijn. Adrenaline mag er dan misschien voor zorgen dat je scherper bent en beter presteert, het zorgt vooral voor een onprettig gevoel.
Giert de adrenaline voorafgaand aan een presentatie of sollicitatie jou ook door het lijf? Hier lijkt een oplossing voor te zijn, namelijk het gebruik van bètablokkers. Juist ja, het medicijn dat voor hartproblemen wordt gebruikt. En steeds meer mensen lijken hierachter te komen. Hoe werkt dit precies en nog belangrijker: wat gebeurt er met je lichaam als je dit medicijn eigenlijk helemaal niet nodig hebt?
Wat zijn bètablokkers?
Hoe werken bètablokkers eigenlijk precies? Bètablokkers remmen de werking van stresshormonen zoals adrenaline. Hierdoor vertraagt je hartslag en pompt je hart minder krachtig. Het wordt daarom vaak voorgeschreven na een hartinfarct, bij hartkramp, een hoge bloeddruk en sommige hartritmestoornissen. En niet alleen bij hartproblemen blijkt dit effect, ook in stressvolle situaties kunnen bètablokkers ervoor zorgen dat je hartslag minder snel stijgt. Daarnaast zouden bètablokkers namelijk de concentratie verbeteren en je uithoudingsvermogen vergroten. Om die reden staan ze in sommige sporten zelfs op de lijst van verboden middelen.
Kunnen bètablokkers gebruikt worden tegen de zenuwen?
Bètablokkers worden regelmatig voorgeschreven aan mensen die moeten presteren onder hoge druk, zoals bij het houden van een presentatie. Het medicijn kan de lichamelijke reacties van zenuwen, zoals trillende handen, kortademigheid en hartkloppingen namelijk verminderen.
Zo nu en dan op doktersvoorschrift een bètablokker innemen lijkt vrij onschuldig. Volgens onderzoeker, schrijver en psychiater Judith Joseph is het gebruik ervan niet verslavend en zijn de effecten al na een halfuur te merken. Je hoeft het dus niet eerst wekenlang te slikken om er profijt van te hebben. Ook kan het volgens Joseph een goed alternatief zijn voor mensen die de spanning normaal gesproken weg proberen te drinken met alcohol. Wel benadrukt ze dat het gebruik echt alleen wordt aangeraden voor piekmomenten zoals een presentatie. Het is symptoombestrijding en lost het onderliggende probleem niet op. Heb je dus structureel last van stress en paniekgevoelens? Dan is het aan te raden om in therapie te gaan. Bètablokkers lossen dit probleem namelijk niet op.
Zitten er ook risico’s aan het gebruik van bètablokkers bij zenuwen en stress?
Volgens Jayne Morgan, een cardioloog die zich richt op de gezondheid van vrouwen en cardiovasculair onderzoek is het belangrijk om te onthouden dat de hoofdfunctie van bètablokkers is om je hartslag en bloeddruk te verlagen. Iets wat in sommige gevallen gevaarlijk kan zijn. Gebruik bètablokkers dus altijd alleen op doktersvoorschrift en neem niet zomaar het medicijn van een vriendin in. Het mag dan allemaal vrij onschuldig klinken, vergeet niet dat het medicijnen zijn en dit dus niet geheel zonder risico’s komt.
Zo worden bètablokkers bijvoorbeeld afgeraden aan mensen met diabetes en reageren mensen met een lage bloeddruk er ook niet altijd even goed op. Zo kan volgens Dr. Morgan je bloeddruk hierdoor te laag worden, met duizeligheid of zelfs flauwvallen als gevolg. Ook kunnen bètablokkers niet altijd gecombineerd worden met andere medicatie en kan het bestaande klachten zoals astma, koude handen en voeten, slapeloosheid en nachtmerries verergeren.
Andere manieren om stress en zenuwen te verminderen
Het gebruik van bètablokkers mag dan als een quick fix klinken, toch is het volgens Dr. Joseph geen eerste keuze. Er zijn volgens haar vele andere manieren om de fight-or-flight reactie van je lichaam de baas te worden. De belangrijkste hiervan is je ademhaling. ‘Onze ademhaling is de enige lichamelijke functie die we bewust kunnen sturen, en dat is niet toevallig,’ legt Joseph uit. Door je ademhaling te reguleren, kun je je lichaam kalmeren.
Staat er dus een belangrijke prestatie op de planning waar je zenuwachtig voor bent? Dan kan een bètablokker uitkomst bieden. Al herhalen we nog maar eens dat je dit nooit zonder doktersrecept in moet nemen. Heb je daarentegen vaak of langdurig last van stress, angst of zenuwen? Dan is het beter om het probleem bij de kern aan te pakken en professionele hulp te zoeken.