Een psycholoog vertelt waarom we soms zulke vreemde gedachten hebben
Brein, is dit echt nodig?
© Getty Images - Yana Iskayeva
Misschien herken je het: je rijdt op de snelweg en vraagt je plots af wat er zou gebeuren als je je stuur een zwaai naar rechts geeft. Je wéét dat je het niet doet, maar het geeft je toch een ongemakkelijk gevoel. We vragen GZ-psycholoog en auteur Sanne Winchester waarom we deze gedachte hebben en of dit iets is om ons zorgen over te maken. Spoiler: dat is het (in de meeste gevallen) gelukkig niet.
Intrusieve gedachten: wat zijn het?
Tijdens het gesprek met onze expert wordt één ding direct duidelijk: intrusieve gedachten komen heel veel voor. Sterker nog: ze deelt een hele lijst van de meest voorkomende gedachten. Om maar iets te noemen: iemand aanrijden, een bank beroven of iets heel ongepasts zeggen.
Winchester: ‘Het kunnen heftige gedachten zijn, waarvan je je afvraagt: ‘Is dit wel normaal?’ Dat is het dus wél. Je hersenen zijn constant gedachten aan het produceren. Naast het nadenken over dagelijkse dingen zoals boodschappen, houden ze je ook veilig en alert. Waait het buiten hard, dan kun je denken dat je het stuur van de auto iets steviger vast moet houden. Een onderdeel daarvan is dat je grenzen uittest. Wat zou er dus gebeuren als je je stuur ineens omgooit?’
Het nut van intrusieve gedachten
Naast het doel om je veilig te houden, is er nog een belangrijke reden waarom je deze gedachten hebt. ‘Het is een manier om controle te houden. Onderzoek laat zien dat intrusieve gedachten erger worden op het moment dat je meer controle nodig hebt, of dat je het gevoel hebt dat je controle verliest,’ vervolgt Winchester. De gedachten hangen dus samen met hoe je op dat moment in je leven staat. Zit je niet lekker in je vel of ben je psychisch wat instabieler, dan kun je hier meer last van hebben. Winchester: ‘Ook zijn sommige mensen angstiger aangelegd, terwijl anderen het heel makkelijk naast zich neerleggen.’
Hebben ze een onderliggende betekenis?
Het hebben van zulke gedachten zegt helemaal niets over jou. Ook niet onbewust. Winchester: ‘Het zijn dingen die je juist niet wilt en deze gedachte is bedoeld om jou te helpen het te voorkomen. Verder betekent het dus helemaal niets. Je bent geen agressief of slecht persoon omdat je een heftige gedachte hebt.’
Moet je je zorgen maken over je intrusieve gedachten?
In eerste instantie niet, vindt Winchester. Toch zijn er een aantal signalen waar je op kunt letten. ‘Als je iets gaat vinden over de intrusieve gedachten die je hebt, dan kun je heel angstig of zelfs dwangmatig worden. Bij het voorbeeld dat je je stuur omgooit, kun je bang worden om te rijden of maatregelen nemen om de gedachte onschadelijk te maken. Bijvoorbeeld door tot een bepaald getal te gaan tellen. Ook als je achteraf gaat controleren of het niet tóch is gebeurd, is het verstandig om hulp te zoeken bij je huisarts of een psycholoog.’
Een ander signaal is dat je gedachten steeds over één bepaald onderwerp gaan. Winchester: ‘Intrusieve gedachten gaan van hot naar her. Als je merkt dat het steeds hetzelfde scenario is of over één persoon gaat, moet je even opletten. Dat betekent nog steeds niet dat je iets wil of gaat doen, maar dat je er zelf misschien niet uitkomt of dat er sprake is van een onderliggende oorzaak.’
Tips voor intrusieve gedachten
We kunnen gerust ademhalen: intrusieve gedachten zijn dus hartstikke normaal. Maar mocht je er toch geen fijn gevoel bij hebben, dan hebben we een aantal expert-tips voor je gevraagd. Winchester: ‘Bedenk je allereerst dat je gedachten geen realiteit zijn. Je kunt ze observeren, er soms zelfs om lachen, en ze dan weer naast je neerleggen. Verder hoef je er niets mee te doen. Wil je hiermee oefenen, dan kun je kijken naar mindfulness of Acceptance and Commitment Therapy (ACT).’
‘Merk je dat de gedachte je bezighoudt, dan kun je er het beste over praten met een ander. Dat hoeft niet direct een professional te zijn. Een gesprek met een vriendin of buurvrouw kan je helpen inzien dat iedereen deze gedachten heeft. Je kunt er samen om lachen en dat maakt de situatie direct luchtiger,’ sluit Winchester af.