Mentale klachten na de bevalling? Dit wil je weten over PMAD's
Je bent absoluut niet de enige.
De afgelopen jaren nemen psychische klachten onder nieuwe moeders toe. Anno 2024 komen ze zelfs even vaak voor als ‘gewone’ depressieve stoornissen. Postpartum depressie maakt deel uit van een groep aandoeningen die in het internationale medische veld worden aangeduid als perinatale stemmings- en angststoornissen (PMAD, perinatal mood and anxiety disorders). De term is relatief nieuw en omvat meerdere geestelijke gezondheidsaandoeningen die opkomen tijdens de zwangerschap, na het verlies van een kind en in het eerste jaar na de bevalling. Dit wil je erover weten.
PMAD: perinatal mood and anxiety disorders
Onder PMAD valt onder andere een postpartum depressie, maar ook postpartum angsten en postpartum psychose. In Nederland wordt tien procent van de nieuwe moeders getroffen door PPD, waarmee het de meest voorkomende aandoening is bij nieuwe moeders. Ook in andere landen zijn mentale gezondheidsklachten bij moeders een groot probleem. In de Verenigde Staten zijn mentale gezondheidsproblemen zelfs de belangrijkste onderliggende aanleiding van zwangerschapsgerelateerd overlijden, onder andere door zelfdoding.
Het verschil met kraamtranen
PMAD’s zijn niet hetzelfde als kraamtranen – de stemmingswisselingen en huilbuien die veertig tot tachtig procent van de Nederlandse vrouwen in de eerste weken na de bevalling ervaart. Kraamtranen gaan voorbij en je vindt je weg in het moederschap. Natuurlijk kun je nog steeds last hebben van stemmingswisselingen en spontaan in huilen uitbarsten (hallo, je bent net moeder geworden, mag je?) maar je wordt er niet compleet door overgenomen. De symptomen van PMAD’s blijven langer hangen dan die eerste weken na de bevalling en blijven terugkomen. Ze beperken je in je dagelijkse leven, waardoor goed voor jezelf en je baby zorgen een steeds grotere opgave wordt.
De mogelijke oorzaken van PMAD's
Experts zijn er nog niet over uit wat de exacte oorzaak is, maar artsen hebben wel bepaalde risicofactoren in kaart gebracht. Zo kunnen hormonale schommelingen na de bevalling, zoals een daling van oestrogeen en progesteron, bijdragen aan de ontwikkeling van PMAD's. Ook al aanwezige psychische aandoeningen, leefomstandigheden en eerdere ervaringen (zoals miskramen of trauma’s) spelen een rol. Daarnaast behoren stress, weinig sociale steun, misbruik en relatieproblemen tot de risicofactoren voor PMAD’s. Het gaat dus niet alleen om aanleg, hormonen en neurotransmitters. Daar zit ook meteen de crux: de formele definitie van PMAD's maakt het lastig om een diagnose te stellen. Bij opleidingen zoals geneeskunde, psychologie en verloskunde wordt slechts beperkt aandacht besteed aan psychische problematiek bij moeders.
Schaamte
Veel nieuwe moeders worstelen in stilte met hun mentale gezondheid. Vaak uit schaamte, omdat problemen rondom moederschap in onze maatschappij regelmatig niet herkend en erkend worden. Toch zijn perinatale-geneeskunde specialisten het erover eens dat PMAD’s voorkomen kunnen worden en behandelbaar zijn. Mentale klachten en problemen bij nieuwe moeders moeten dan ook gezien worden als iets wat te behandelen is, net als andere zwangerschapsgerelateerde aandoeningen als zwangerschapsdiabetes of vergiftiging.
Intrusieve gedachten komen vaak voor
Nieuwe moeders kampen vaker met nare gedachten zoals ‘wat als ik de baby nu laat vallen’, samen met een levendig beeld van hoe dat dan zou gebeuren. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat zo’n negentig procent van alle nieuwe ouders deze intrusieve gedachten ervaart. Dit verschijnsel wordt ook gelinkt aan postpartum angsten en depressies. Intrusieve gedachten zijn nare, ongewenste gedachten – maar dat is niet hetzelfde als waanideeën of psychotische gedachten. Die laatste horen bij een postnatale psychose, waarbij je niet meer in de realiteit leeft en acute medische en psychische hulp nodig hebt.
Taboe doorbreken
Als een ongetrainde zorgverlener een moeder hoort vertellen over haar intrusieve gedachten, kan dat helemaal verkeerd aflopen. Denk aan onnodige escalatie van zorg, verkeerde diagnoses of andere interventies, omdat gedacht wordt dat een moeder niet in staat is om voor haar kind(eren) te zorgen. Daarom is het zo belangrijk dat moeders ergens terechtkunnen waar ze zich veilig en gehoord voelen en waar ze geholpen worden door goed getrainde zorgverleners. In the end is voorkomen altijd beter dan genezen en is de beschikbaarheid van kennis en informatie cruciaal. De kwetsbaarheid van emoties tijdens de perinatale periode moeten worden genormaliseerd – in ons onderwijs, in artikelen en in elk gesprek over de gezondheid van vrouwen.
Wil je meer weten over de verschillende PMAD'S, de behandelmogelijkheden en wat je kunt doen als je je zorgen maakt over jezelf of een dierbare na de bevalling? Je leest het in het nieuwe nummer.