Onzeker tussen de lakens? Hier komt het vandaan - en dit kun je doen
Geen vrouw komt hier ongeschonden uit.
© Getty Images
Je buik inhouden tijdens het vrijen, een standje overslaan vanwege hangende borsten, alleen seks hebben in het donker: tussen de lakens zijn we bijna allemaal weleens onzeker. Arts en seksuoloog Elise van Alderen is gespecialiseerd in de behandeling van seksuele problemen bij vrouwen. Ze merkt dat de vrouwen in haar praktijk vrijwel altijd de onderliggende overtuiging hebben dat er iets mis met ze is. 'Ze hebben allerlei ideeën over hoe het vrouwenlichaam en seks eruit 'horen' te zien en ervaren druk als ze daar niet aan voldoen', zegt Van Alderen. Dit is desastreus voor fijne seks. Het beïnvloedt de beleving van ons eigen lichaam en onze seksualiteit, en in hoeverre we van seks kunnen genieten. Van Alderen schreef het boek Wellust – Waarom we als vrouwen te weinig van seks genieten en hoe we dat veranderen ter motivatie van wat ze terugzag in haar praktijk. Het probleem, de objectificatie van het vrouwenlichaam, pakt ze daarmee bij de wortel aan.
Het opgelegde schoonheidsideaal
Van barbiepoppen tot prinsessen en van magazines tot influencers: vrouwen krijgen van jongs af aan ingeprent dat uiterlijk ertoe doet. Volgens het schoonheidsideaal is het vrouwenlichaam strak, slank, haarloos, rimpelloos en jong. Van kleins af aan is er meer aandacht voor het uiterlijk van meisjes dan van jongens. 'Bij jonge meiden gaat het over lange haren en mooie kleren en als ze ouder worden komt hier nog veel meer bij. Denk aan kleding, make-up, nagels en wimpers tot aan cosmetische ingrepen zoals botox, fillers, borstvergrotingen en liposuctie', zegt Van Alderen. Het aanbod om jezelf 'mooier' te maken en aan het schoonheidsideaal te voldoen is eindeloos.
Onderdrukking van de vrouw
Door alle aandacht voor het vrouwenlichaam en hoe het eruit hoort te zien, verdient de beauty-industrie niet alleen bakken met geld door vrouwen problemen aan te praten – het is ook een manier om vrouwen te onderdrukken. 'Het schoonheidsideaal is erop gericht om vrouwen passief en volgzaam te maken. Door ze van jongs af aan mee te geven dat hun waarde in schoonheid zit, ontkracht je vrouwen. De focus op uiterlijk gaat ten koste van persoonlijke ontwikkeling, zelfvertrouwen en eigenwaarde. Er is minder aandacht voor talent, persoonlijkheid en voor het wonder dat het lichaam is', zegt Van Alderen. Bovendien zaait het schoonheidsideaal ook verdeeldheid onder vrouwen onderling. 'Vrouwen bekijken en beoordelen elkaar op basis van uiterlijk, waardoor andere vrouwen als een bedreiging kunnen voelen. Dit kan zelfs vriendschappen tussen vrouwen in de weg staan.'
(Zelf)objectificatie
Vanwege deze enorme beperkingen noemt Van Alderen het dwingende en onrealistische schoonheidsideaal een wapen van het patriarchaat. Een ander wapen is objectificatie, wat inhoudt dat het vrouwenlichaam als een ding of voorwerp wordt bekeken en beoordeeld. 'Als je vrouwen wegzet als object, leg je de macht bij mannen. Een object heeft immers geen stem, geen verlangen, geen wil en geen grenzen. Een object kun je bezitten, waardoor je ermee kunt doen wat je wil.' Deze objectificatie van vrouwen gaat vervolgens over in seksuele objectificatie: het reduceren van vrouwenlichamen tot objecten die dienen voor het seksueel genot van mannen. Dit zie je overal in de maatschappij terug. Denk
aan reclames, films, kunst, lingerie en mainstream pornografie. 'Door de (seksuele) objectificatie in onze samenleving is het als vrouw niet zo gek dat je ook zo naar jezelf gaat kijken. Dit fenomeen heet zelfobjectificatie. Je gaat jezelf en je lichaam beschouwen als een object, waarbij je vanuit de toeschouwerspositie kijkt naar hoe jij eruitziet', zegt Van Alderen. De beoordeling van je lichaam valt vaak negatief uit en veel vrouwen zijn daardoor in gevecht met zichzelf en hun lichaam.
De focus op het uiterlijk
Zelfobjectificatie uit zich volgens Van Alderen ook door enorm gefocust te zijn op uiterlijk. Bijvoorbeeld door steeds in de spiegel te kijken, alleen met make-up op de deur uit te gaan, op de weegschaal te staan, zich continu te vergelijken met andere vrouwen en zich bekeken te voelen. Maar maken we ons dan niet mooi voor onszelf? ‘Natuurlijk is iedereen vrij om te doen en dragen wat je wil, maar het is goed om te beseffen dat deze zelfobjectificatie voortkomt uit de male gaze', zegt Van Alderen, doelend op de manier waarop de maatschappij is ingericht vanuit een mannelijk oogpunt. Volgens haar komt geen vrouw hier ongeschonden uit.
De gevolgen
'Veel vrouwen beoordelen zichzelf op basis van hun verschijning en baseren daar vervolgens hun gevoel op. Ze moeten hun lichaam of uiterlijk mooi vinden om goed in hun vel te kunnen zitten', zegt Van Alderen. Je eigenwaarde aan je uiterlijk ontlenen kan ingrijpende gevolgen hebben. Zo kan het volgens de arts-seksuoloog leiden tot minder zelfvertrouwen, een negatief lichaamsbeeld, sportverslaving, sociale angst, depressie, eetstoornissen en angst voor seksueel geweld. Het kan ook een negatieve impact hebben op het vertrouwen in de eigen fysieke mogelijkheden, schoolprestaties, professionele ambities, het gevoel van autonomie en het vermogen om zeggenschap te hebben over het eigen lichaam. 'Daarnaast leidt zelfobjectificatie tot ontevredenheid over en vervreemding van het eigen lichaam. Ook kan een gevoel van schaamte ontstaan, omdat het lichaam niet voldoet aan een bepaald geïnternaliseerd ideaal van een vrouwbeeld dat door de maatschappij wordt voorgeschreven', zegt Van Alderen.
Onzekerheid tussen de lakens
Kortom: veel vrouwen zijn een groot deel van de tijd bezig te voldoen aan een onhaalbaar schoonheidsideaal en 'hoe een vrouw eruit hoort te zien'. Maar hoe vertaalt zich dit naar de slaapkamer? Door zelfobjectificatie zien veel vrouwen zichzelf seks hebben vanuit het perspectief van een ander. Ze zijn vooral bezig met hoe hun lichaam eruitziet tijdens de seks waardoor ze het licht liever uit laten, onder het dekbed blijven liggen of hun shirt aanhouden. Schaamte voor hun vulva en afscheiding kan een opgelaten gevoel geven als hun partner hen oraal bevredigt, of gaan dit uit de weg.
Gevolg van zelfobjectificatie
Deze onzekerheid tussen de lakens is het regelrechte gevolg van zelfobjectificatie, omdat je als mens in principe geen schaamte hebt over je lichaam. 'Preuts zijn is aangeleerd gedrag, omdat je via de ogen van anderen leert kijken.' En dat heeft gevolgen. 'Het belangrijkste is dat het vrouwen weghaalt bij hun eigen beleving', legt Van Alderen uit. 'Vrouwen ervaren zichzelf alsof ze een 'lichaam hebben' in plaats van dat ze een 'lichaam zijn'. Dit haalt je weg van je gevoel, terwijl voelen niet alleen de essentie van het leven is, maar ook van seksuele opwinding en seksueel genot.' Op het moment dat jij je ontevreden voelt over je lichaam of je ervoor schaamt en je er niet vrij in voelt, gaat dat ten koste van voelen en genieten.
Male gaze
Zelfobjectificatie kan ook op een andere manier tot uiting komen. Je wordt opgewonden als je merkt dat je opwindend bent in de ogen van de ander. 'Dit komt doordat veel vrouwen zichzelf onder invloed van de male gaze ook als lustobject zien', legt Van Alderen uit. 'Seksuele objectificatie uit zich onder andere in de boodschap dat als jij sexy bent, het goedkomt met jouw seksuele genot.' Zo wordt vaak het advies gegeven om sexy lingerie aan te trekken, terwijl dit gaat over de ander. Van Alderen: 'De nadruk op sexiness wordt gezien als seksuele vrijheid voor vrouwen, maar het is eerder een beperking van hun gevoel en beleving. Je kunt tenslotte niet op hetzelfde moment bezig zijn met 'ben ik sexy voor de ander' en met 'wat wil ik eigenlijk'.
Objectificatie in de relatie
Doordat (seksuele) objectificatie overal in de maatschappij plaatsvindt, blijven ook relaties niet ongeschonden. Van Alderen hoort van veel vrouwen dat hun partner van lichamelijk contact vrijwel altijd op een gegeven moment over wil gaan op seks. Dit komt doordat hij opgewonden raakt, maar veel vrouwen willen knuffelen, zoenen of strelen zonder dat het uitdraait op seks. 'Ze voelen zich onder druk gezet en kunnen lichamelijk contact gaan vermijden. Ook mannen missen hierdoor lichamelijke intimiteit. 'Er ontstaat een verarming in de relatie en een deel onveiligheid, omdat het mannen is aangeleerd om het vrouwenlichaam te seksualiseren', zegt Van Alderen.
Dat laatste zie je bijvoorbeeld terug als vrouwen naakt uit de douche komen. De partner wil meteen de borsten of billen aanraken of maakt een seksueel grapje. Op die manier behandelt hij de partner als seksueel object. 'Veel vrouwen vinden dit naar, maar weten niet goed hoe ze dit moeten aankaarten. Ze denken dat het bij 'mannelijkheid' hoort, willen hem niet kwetsen of boos maken, of laten het toe omdat ze zich al schuldig voelen, omdat ze al minder seks willen dan hij', zegt Van Alderen. Bovendien heeft seksuele objectificatie ook andere gevolgen voor de partnerrelatie. Er is een bepaalde angst voor inwisselbaarheid: voor jouw lichaam een ander lichaam met borsten en billen.
Wat kun je doen?
Om dit op te lossen is het belangrijk om met elkaar in gesprek te gaan. Vertel wat je niet prettig vindt en wat je anders wil. Daarnaast stelt Van Alderen ook vaak een partnerseks-verbod in. 'Het is de bedoeling dat je afdaalt naar je eigen seksuele basis, die ontwikkelt en vanuit daar een nieuwe vorm van partnerseks gaat opbouwen. Dit gaat niet als je in een onprettig patroon blijft', zegt Van Alderen. Veel vrouwen reageren opgelucht, maar worden dan ongerust: wat gaat hij daarvan vinden? 'Je hebt dan meteen een groot onderdeel van het probleem te pakken, omdat het niet erg zou moeten zijn om geen seks te hebben.'
Partnerseks-verbod
Door het partnerseks-verbod kan de vrouw zich op zichzelf richten, maar ook de partner moet aan het werk. Zo is het de bedoeling dat er wel lichamelijk contact is, zonder dit te seksualiseren. Zoals (naakt) knuffelen, samen douchen, zoenen en strelen, zonder dat het op seks uitdraait. 'In het begin zal hij opgewonden raken, want dit is aangeleerd gedrag. Seks is echter geen primaire levensbehoefte en hij kan op die manier leren dat hij bij seksuele opwinding geen drang hoeft te voelen.' Stop daarom ook niet waar je mee bezig bent als hij opgewonden raakt. De seksuele opwinding zal vanzelf weer verdwijnen. Dit is belangrijk omdat de seksuele drang die veel mannen bij seks voelen, veel verpest. 'Je voelt je als vrouw onder druk gezet, waardoor niet kunt ontspannen en op jezelf gericht kunt zijn. En laten dit nou net de voorwaarden zijn om toegang te krijgen tot je eigen seksualiteit en genot', zegt Van Alderen.
Levensgeluk
Zelfobjectificatie heeft niet alleen een effect op de beleving van seks en de partnerrelatie, maar ook op het levensgeluk van vrouwen. Het is zonde om je eigenwaarde te ontlenen aan je uiterlijk. Het gaat erom wat er in je lijf zit. 'Je persoonlijkheid, talenten en het vermogen om liefde te ontvangen en geven, zitten in je lijf. Zorg er dus goed voor, erken het, wees dankbaar en voel het. Realiseer je dat je lichaam van jou is en van niemand anders. Je bewust worden van je lichaam en van wat je voelt, is essentieel om de weg naar (seksueel) genot vrij te maken.' Ben jij benieuwd naar tips hoe je je los kunt maken van zelfobjectificatie? Dit zijn de waardevolle tips van Elise van Alderen.