Welke rol kan hormoontherapie spelen tijdens de overgang?
'Als de therapie goed werkt tegen opvliegers zal het automatisch zorgen voor een positief domino-effect', zegt gynaecoloog Mary Beshay.
De overgang is eigenlijk een heel mysterieus tijdperk waarin je lichaam besluit een paar flinke veranderingen door te voeren. Van stemmingswisselingen en gewichtstoename tot opvliegers en spierpijn: nee, het is geen pretje. Maar maak je geen zorgen, dames! Hormoonvervangende therapie zou weleens dé tip kunnen zijn om deze hobbelige rit wat soepeler te maken.
Gynaecoloog dr. Frans Lim van het IJsselland Ziekenhuis en gynaecoloog Mary Beshay van het Haaglanden Medisch Centrum delen graag hun inzichten hierover.
Wat is hormoontherapie?
Hormoontherapie, ook bekend als hormoonvervangende therapie (HST), is een medische behandeling die wordt gebruikt om de hormonen in het lichaam aan te vullen of te vervangen. Het wordt vaak voorgeschreven aan vrouwen tijdens de (peri)menopauze om symptomen zoals opvliegers, nachtelijk zweten, stemmingswisselingen, vaginale droogheid en slaapproblemen te verlichten.
Hoe werkt het?
Tijdens de menopauze neemt de productie van oestrogeen en progesteron in het lichaam af, wat leidt tot een reeks ongemakkelijke symptomen. 'Doordat je eierstokken minder oestrogeen produceren, krijgen vrouwen last van opvliegers. Het ontregelt namelijk je lichaamstemperatuur', begint Beshay. Hormoonvervangende therapie kan helpen om deze symptomen te verminderen door de hormoonspiegels goed aan te vullen. 'Hormoontherapie bestaat uit de toevoeging van oestrogeen en heeft tot doel het bestrijden van de hinderlijke overgangsklachten', legt ze verder uit. 'Bij vrouwen die hun baarmoeder nog hebben, heeft oestrogeen de neiging om het baarmoederslijmvlies te verdikken. Daarom wordt, om het baarmoederslijmvlies te beschermen, vaak een progestageen toegevoegd aan de behandeling.'
Welke hormoontherapie werkt bij de overgang?
Hormoontherapie komt in verschillende vormen. Er zijn tabletten met zowel oestrogeen als progesteron, of alleen oestrogeen voor vrouwen zonder baarmoeder. 'De transdermale vorm, zoals pleisters, gel of spray die via de huid worden toegediend, heeft de voorkeur', vertelt Lim. 'Dit komt doordat het oestrogeen direct in de bloedbaan terechtkomt zonder eerst door de lever te gaan, wat wel gebeurt bij tabletten. Voor progesteron zijn er tabletten, maar er is ook een hormoonhoudend spiraaltje beschikbaar. De tablet met progesteron kan slaperigheid veroorzaken, wat vrouwen helpt beter te slapen als ze het voor het slapengaan innemen.' Tot slot zijn er vaginale zetpillen en crèmes met estriol beschikbaar. Estriol is een mild werkend oestrogeen dat alleen lokaal wordt gebruikt. Het wordt voorgeschreven aan vrouwen die vooral last hebben van vaginale of blaasklachten door een afname van oestrogeen.
De keuze van de behandeling hangt af van verschillende factoren, waaronder de ernst van de symptomen, de gezondheidsgeschiedenis van de patiënt en persoonlijke voorkeuren. Beshay: 'Als de therapie goed werkt tegen warmte klachten, zoals opvliegers, dan zal het automatisch zorgen voor een positief domino-effect. Ze ervaren hierdoor een betere nachtrust, wat de volgende dag voor betere stemming zorgt, een beter concentratievermogen en ze zijn hoogstwaarschijnlijk ook minder prikkelbaar.'
Wanneer en bij welke klachten is hormoontherapie aan te raden?
Wanneer de overgangsklachten je dagelijkse leven beïnvloeden, zou hormoonvervangende therapie wellicht een optie kunnen zijn. De volgende klachten kunnen dan worden verlicht:
- Opvliegers - Plotselinge gevoelens van warmte die het gezicht, de nek en de borst kunnen opwarmen en zweten veroorzaken.
- Nachtelijk zweten - Overmatig zweten 's nachts, wat kan leiden tot verstoorde slaap.
- Stemmingsschommelingen - Stemmingswisselingen, waaronder prikkelbaarheid, angst, depressie of stemmingsdalingen.
- Slaapproblemen - Moeite met in slaap vallen, doorslapen of niet uitgerust wakker worden.
- Vaginale droogheid - Droogheid en dunner worden van de vaginale weefsels, wat kan leiden tot pijn tijdens geslachtsgemeenschap.
- Verlies van botdichtheid - Verlies van botdichtheid (osteoporose) als gevolg van afnemende oestrogeenspiegels, wat het risico op fracturen verhoogt.
- Verminderd libido - Verlies van seksueel verlangen als gevolg van hormonale veranderingen.
- Gewrichtspijn - 'In sommige gevallen kan hormoonvervangende therapie (HRT) worden aanbevolen om de hormonale disbalans die bijdraagt aan gewrichtspijn te corrigeren', zegt Beshay.
Het doel van hormoontherapie is om deze symptomen te verlichten door de hormoonspiegels in het lichaam aan te vullen of te vervangen. Het wordt meestal aanbevolen voor vrouwen die ernstige symptomen ervaren die hun kwaliteit van leven beïnvloeden en die geen contra-indicaties hebben voor hormoontherapie, zoals een voorgeschiedenis van borstkanker, baarmoederkanker of bloedstolsels.
Wat zijn de nadelen en risico's van hormoontherapie?
Laten we niet vergeten dat elk lichaam anders is, dus wat voor de één wel werkt, werkt misschien niet voor de ander. Dus voordat je jezelf onderdompelt in de wereld van hormoontherapie, is het altijd een goed idee om met je arts te praten. Samen kunnen jullie de beste aanpak voor jou vinden.
'De risico's van hormoontherapie zijn per vrouw verschillend en hangen van diverse factoren af, waaronder ziekten, BMI, alcoholgebruik, medicatiegebruik, voorgeschiedenis en aandoeningen bij familieleden', legt Beshay uit. En hoewel hormoonvervangende therapie effectief kan zijn bij het verlichten van symptomen van de menopauze, zijn er ook risico's en bijwerkingen aan verbonden. Gelukkig ervaren de meeste vrouwen alleen wat milde bijwerkingen, zoals hoofdpijn of misselijkheid, die meestal vanzelf verdwijnen. Toch is het goed om te weten dat er ook een kans bestaat op ernstigere bijwerkingen, zoals een verhoogd risico op bloedstolsels, beroertes, borstkanker en baarmoederkanker. 'Uit onderzoeken is gebleken dat hormoontherapie probleemloos 5 jaar gebruikt kan worden en dat daarna de kans op borstkanker mogelijk licht verhoogd is', zegt Lim.
Daarom is het altijd belangrijk om tijdens de overgang met een arts te praten over de voor- en nadelen van hormoonvervangende therapie voordat ermee wordt begonnen. Verder blijkt uit onderzoek dat hormoonvervangende therapie niet effectief is voor het behandelen van buikvet bij vrouwen in de middelbare leeftijd.
Hoelang kun je hormonen gebruiken tijdens de overgang?
'Het is raadzaam om te starten vóór het 60e levensjaar, maar wel binnen 10 jaar na de laatste menstruatie', adviseert Lim. 'En doe het bij voorkeur niet langer dan 5 jaar.' Als deze periode toch (door de arts) wordt overschreden, is het belangrijk om dit kritisch te evalueren, vanwege een licht verhoogd risico op de ontwikkeling van baarmoederslijmvlieskanker en een licht verhoogd risico op borstkanker.'
Daarnaast is het volgens Beshay belangrijk om ná de menopauze, dus als je een jaar lang geen bloedingen meer hebt gehad, om elk vaginaal bloedverlies te laten controleren. 'Dit helpt bij het opsporen van eventuele kwaadaardige cellen in het baarmoederslijmvlies, zodat je indien nodig gerichte behandeling kunt krijgen.'
Wat kost hormoontherapie overgang?
De kosten van hormoontherapie voor de overgang kunnen variëren afhankelijk van verschillende factoren, waaronder het type therapie, de duur van de behandeling, het land waarin de behandeling plaatsvindt en of de behandeling wordt gedekt door een ziektekostenverzekering. Over het algemeen kunnen de kosten bestaan uit consultatiekosten, kosten voor medicatie en eventuele aanvullende onderzoeken. Het is raadzaam om contact op te nemen met een zorgverlener of zorgverzekeraar voor specifieke informatie over de kosten van hormoontherapie voor de overgang in een specifieke situatie.