Psychose na de bevalling: alles over kraambedpsychose

Alsof een zwangerschap en bevalling nog niet zwaar genoeg zijn, krijgen veel moeders ook postpartum nog eens te maken met diverse klachten, zowel fysiek als mentaal. Eén van de aandoeningen waar weinig over gepraat wordt, is postpartum psychose, ook wel kraambedpsychose genoemd. Wat houdt dat precies in? We vroegen het aan psychiater Prof. Dr. Jim van Os.

Wat is een kraambedpsychose?

Na de bevalling, meestal binnen de eerste paar weken, kan een vrouw last krijgen van een postpartum psychose, gedreven door extreme stemmingsveranderingen. Prof. Dr. Jim van Os vertelt: 'hormonale veranderingen, slaapgebrek, de enorme psychologische en relationele aanpassingen, misschien ook enorme pijn tijdens de bevalling - een kindje krijgen zorgt voor enorme veranderingen. Dit kan als gevolg hebben dat de stemming van een nieuwe moeder alle kanten opgaat. Ze kan een andere wereld waarnemen, in zoverre dat de omgeving het niet meer volgt, bijvoorbeeld: ze denkt dat de baby overleden is, of hoort juist de engelen zingen dat haar baby de nieuwe profeet is.'

'Gemiddeld treedt bij 1 tot 2 op de 1000 bevallingen een postpartum psychose op. Daarbij zien we dat moeders die een kraambedpsychose meemaken, meestal geen voorgeschiedenis hebben met een psychische kwetsbaarheid. Dat maakt dat een kraambedpsychose heel onverwachts kan zijn.' Ook Willemijn kreeg zonder voorgeschiedenis een psychose na de bevalling van haar eerste zoontje. In de rubriek Openhartig deelt ze haar verhaal.

Wat zijn de symptomen van een postpartum psychose?

Een postpartum psychose kan voor verschillende symptomen zorgen. Zo krijgt de moeder meer dan normaal last van kernmerken van een depressie of manie:

• extreme slaapproblemen
  
• opvallend onrustig of opgewonden gedrag, onnatuurlijk veel energie terwijl er niet geslapen wordt
• prikkelbaarheid en stemmingswisselingen
• verwardheid
• hallucinaties (dingen zien of stemmen horen die er niet zijn)
• toegenomen kans op agressie
• gevoelens van suïcidaliteit

Sommige klachten, zoals het snel emotioneel worden of vaker moeten huilen, worden over het algemeen als vrij normaal gezien bij vrouwen die net bevallen zijn. Wanneer is het tijd om aan de bel te trekken? 'Een vrouw weet over het algemeen zelf niet dat ze in een psychose zit. Je ziet de wereld gewoon door je eigen ogen, daar ga je niet zomaar aan twijfelen,' aldus van Os. 'Daarom is het cruciaal dat de mensen in haar omgeving haar goed in de gaten houden. De partner kan waarschijnlijk het best inschatten wanneer een vrouw ongewoon gedrag vertoont, maar ook de kraamhulp houdt veranderingen in de gaten. Ik zou dan ook elke partner willen aanmoedigen: ga bij twijfel het gesprek aan met de kraamverzorgster, stel vragen als je iets opvalt.'

Wat is het verschil met een postpartum depressie?

Een postpartum depressie herken je onder andere aan aanhoudende somberheidsklachten, het idee dat de moeder geen band voelt met de baby, schuldgevoelens of twijfels aan haar eigen kwaliteiten als moeder. Deze ervaringen kunnen ook optreden bij een kraambedpsychose, maar zijn dan zo diep dat het psychotisch wordt of worden afgewisseld met fasen van hypomanie.

Zijn er bepaalde risicofactoren?

De belangrijkste risicofactor is volgens van Os slaapgebrek en uitputting. 'Sommige vrouwen kunnen een paar nachtjes goed slapen en dan zijn ze weer redelijk in orde, anderen hebben er langer last van.' Als je eenmaal een postpartum psychose hebt gehad, heb je bij een volgende bevalling wel een verhoogd risico op herhaling, maar volgens van Os niet extreem: 'Gelukkig hebben we in Nederland genoeg plekken waar je terecht kunt. laat je daarom bij twijfel goed adviseren of begeleiden.'

Ook het gebruik van antidepressiva of andere medicatie kan het risico verhogen. Eén bijwerking van antidepressiva kan namelijk zijn dat je er manisch van wordt.

Hoe zien de behandeling en herstel van kraambedpsychose eruit?

'Vanwege de ernst van de situatie is een snelle behandeling noodzakelijk,' aldus van Os. 'De behandeling van een postpartum psychose verschilt per vrouw. In de acute fase kan medicatie nodig zijn, die ervoor zorgt dat de psychose sneller gaat dalen. Dan kan de moeder bijslapen en herstellen. Als moeder en kind veilig zijn, is het belangrijkste om alles zo normaal mogelijk te laten verlopen: het gezin kan structuur opbouwen, de moeder kan verzorgingstaken oppakken en het gezin kan zoveel mogelijk bij elkaar zijn.'

'In Nederland hebben we gelukkig speciale plekken, die extra zorg kunnen bieden, zogenaamde POP poli's: hier werken de vakgroepen Psychiatrie, Obstetrie en Pediatrie samen. Deze poli's kunnen ook zwangere vrouwen met een voorgeschiedenis van een psychiatrische ziekte begeleiden. Als de moeder opgenomen moet worden, zijn er ook Mother & Baby units, waar moeder en kind vooral samen kunnen blijven. Op zo'n plek kan de moeder behandeld worden, maar kan ook de bonding tussen moeder en kind doorgaan.'

Volg je Women's Health al op Facebook, Instagram en TikTok?