‘Ik slik mijn depressie weg’: is antidepressiva de oplossing voor depressie?

Wachtlijsten worden steeds langer en mentale klachten nemen toe. Met name de jonge generatie worstelt vandaag de dag met haar mentale gezondheid. Goedbedoelde adviezen uit de omgeving - ‘haal even een frisse neus’ of ‘neem een ijsbad’ - bieden vaak niet een duurzame oplossing, maar men staat ook niet altijd te springen om het gebruik van antidepressiva. Hoe kun je mentale klachten het beste oplossen?

Steeds meer mentale klachten

Uit cijfers van het CBS blijkt dat één op de vier jongeren in 2021 last had van mentale problemen. Ten opzichte van 2020 was dit een stijging van 10 procentpunt. Dit had met name met de coronapandemie te maken; gesloten restaurants, lockdowns en weinig menselijk contact. Met deze stijging aan mentale klachten neemt ook het gebruik van antidepressiva toe. EenVandaag meldde in februari 2023 dat zo’n 1,2 miljoen Nederlanders deze medicatie slikken. Antidepressiva hebben een balancerende werking, en worden voornamelijk geslikt wanneer iemand last heeft van angstklachten en/of depressie. Stoffen in de hersenen, die je angstig of depressief kunnen maken, nemen af en worden in evenwicht gebracht met andere stoffen in de hersenen. Er kunnen bijwerkingen komen kijken bij deze medicatie, zoals misselijkheid en vermoeidheid, en het kan per persoon verschillen of de medicatie bevalt.

De scherpe randjes eraf

In een aflevering van het programma Nadia van de NPO staat depressie en het slikken van antidepressiva centraal. Verschillende gasten komen hierbij aan het woord om discussie te voeren over het gebruik van antidepressiva. Peter Oostelbos, een van de gasten in het publiek, vertelt dat antidepressiva voor hem een manier was om ‘de scherpe randjes er vanaf te halen’. Oftewel: de medicatie maakte het leven voor hem wat dragelijker. Ook bij Vera Camilla, gast bij het programma en ook wel bekend van Instagram en Youtube, heeft de antidepressiva veel goeds gedaan. ‘Wat mij betreft blijf ik deze medicatie mijn hele leven slikken’, legt ze uit. ‘Ik zit nu een stuk minder in mijn hoofd en mijn mentale klachten zijn vrijwel verdwenen.’

Antidepressiva niet een wondermiddel

Toch is niet iedereen erg te spreken over deze medicatie. Floortje Scheepers, psychiater en gast bij Nadia, vindt dat antidepressiva te veel wordt voorgeschreven. ‘Het kan zeker helpen om eruit te komen wanneer iemand heel erg vastzit in zijn of haar klachten, maar het is niet de oplossing voor de daadwerkelijke problemen. Het onderdrukt symptomen. Het is daarom belangrijk om te begrijpen wat de oorzaken zijn en het probleem aan te pakken’, licht ze toe. Carmen (ook te gast) sluit zich hierbij aan. ‘Ik was voor een reden somber, en daar is nooit goed naar gekeken. Er werd bij mij antidepressiva als noodmiddel voorgeschreven. Als het onderliggende probleem op dat moment was aangepakt, was die medicatie denk ik nooit nodig geweest’, aldus Carmen. Eric Ruhé, psychiater en ook te gast bij Nadia, licht het belang van een combinatiebehandeling toe. ‘Antidepressiva kunnen in sommige gevallen levensreddend zijn, maar met alleen pillen kom je er niet. Binnenkort wordt een nieuwe richtlijn voor depressie gelanceerd, waarbij we proberen alle depressieve patiënten een combinatiebehandeling te geven: medicatie én psychotherapie.'

‘Neem een ijsbad’

Of medicatie een geschikte keuze is, is dus een punt ter discussie. Voor de een is antidepressiva hetgeen dat goed werkt, voor de ander is dit niet de oplossing. Wat volgens Vera in ieder geval niet helpt, zijn ongevraagde adviezen. ‘Mensen zeggen vaak ‘joh ga even lekker naar buiten’, ‘neem een ijsbad’, of ‘maak een wandeling’. Als dat voor jou werkt, lekker doen. Maar voor mij is het niet duurzaam’, legt ze uit. Voor mensen die in een depressie zitten en hier niet uit komen, kan dit een behoorlijke dooddoener zijn. Een gezonde leefstijl - gezond eten, voldoende beweging, een wandeling in de natuur - is natuurlijk van enorm belang, maar hoeft niet de oplossing voor depressieve klachten te zijn. Al met al geldt: het is per persoon verschillend wat werkt, en wat niet.

Kanaries in de kolenmijn

Volgens Scheepers is het toenemende aantal mensen met mentale klachten een geval van kanaries in de kolenmijn. ‘Mensen worden niet zwakker, er is iets aan de hand. Het is voor veel mensen in de huidige samenleving moeilijk om met hedendaagse kwesties als de klimaatcrisis en het effect van social media om te gaan’, legt ze uit. Door lange wachttijden kunnen mensen vaak niet op korte termijn geholpen worden, waardoor deze klachten erger kunnen worden. ‘Ik schaam me als ik hoor dat patiënten soms een half jaar moeten overbruggen voordat ze psychische hulp krijgen’, vertelt Ruhé. ‘Als je een gebroken been hebt, wordt je ook meteen geholpen. Dat moet met psychische klachten ook zo zijn.’

Lastig op te lossen

Voor sommige mensen werkt medicatie wel, anderen kiezen liever voor een andere weg. Bij jongeren wordt in ieder geval niet aangeraden om antidepressiva te slikken, omdat er volgens Ruhé en Scheepers onvoldoende bewijs is voor een positief effect en omdat ze nog erg in ontwikkeling zijn. Depressie en mentale klachten blijven volgens de experts problemen waar vooral veel maatwerk voor nodig is. Naast medicatie zijn er volgens Scheepers ook behandelingen als systeemtherapie en psychotherapie mogelijk. Ruhé vult aan dat met name het voorkomen van depressie en mentale klachten, bijvoorbeeld door middel van voorlichting over pesten op school, belangrijk is. Een stap in de goede richting is om mentale problemen bespreekbaar te maken en het gesprek over antidepressiva te openen. Let's talk about it!

Kamp je zelf met mentale problemen? Wij raden je aan om langs te gaan bij de huisarts. Ook kun je bij stichting MIND terecht als je over mentale klachten wilt praten.

Volg je Women's Health al op Facebook, Instagram en TikTok?