Zo herken je een eetstoornis bij een vrouw

Een eetstoornis is aan de buitenkant vaak niet zichtbaar, en dat maakt het lastig om het te herkennen. Marga Brancart, ervaringsprofessional bij GGZ-instelling gespecialiseerd in eetstoornissen Human Concern, brengt in kaart hoe een eetstoornis eruitziet en waar je het aan kunt herkennen.

Verstoord eetgedrag

Volgens Brancart kenmerkt een eetstoornis zich vooral in verstoord eetgedrag. ‘Ik denk dat er in deze tijd - met de fitgirls en het gezond en ‘clean’ eten - niet altijd heel erg gezond om wordt gegaan met eten en er sprake kan zijn van obsessief gedrag.’ Dit hoeft volgens haar niet altijd een probleem te zijn. ‘We noemen het een eetstoornis wanneer het invloed gaat hebben op bijvoorbeeld je studie of je sociale leven', vertelt ze. 'Er bestaan verschillende eetstoornissen die elk weer op een andere manier tot uiting komen. De meest bekende eetstoornissen zijn anorexia, boulimia, eetbuistoornis en NAO - niet anders omschreven’, aldus Brancart. Bij anorexia probeert men zo min mogelijk calorieën binnen te krijgen, boulimia kenmerkt zich door onder anderen het braken na een eetbui, en bij een eetbuistoornis wordt vaak het restrictieve eten gevolgd door een intense eetbui. ‘NAO is een soort mengelmoes van de verschillende eetstoornissen, bijvoorbeeld een stukje anorexia gecombineerd met eetbuien.’ Brancart vertelt ook dat een eetstoornis ook een groot mentaal aspect heeft. ‘Als het alleen een tekort aan voedingsstoffen zou zijn, kun je het nog wel redelijk makkelijk oplossen. Juist het mentale obstakel maakt het lastig.’

Orthorexia

Officieel staat orthorexia - een obsessie met gezonde voeding en sporten - niet in het DSM (het diagnostisch en statistisch handboek van psychiatrische aandoeningen). Toch wordt het volgens Brancart vaak in de volksmond wel genoemd. ‘Wanneer er niet gecompenseerd wordt met eetbuien, valt orthorexia onder anorexia. Is dit wel het geval, dan valt het onder boulimia.’ Ze maakt bovendien een onderscheid tussen objectieve en subjectieve eetbuien. ‘Bij objectieve eetbuien eet je grote hoeveelheden in korte tijd. Bij subjectieve eetbuien denk je dat je veel eet, maar zijn het in werkelijkheid maar twee crackers. Hier heb je dus veel gradaties in.’

Social media

Human Concern kijkt met name naar de functie van de eetstoornis; waarom de persoon de eetstoornis nodig heeft gehad om zich staande te houden. 'Er is vaak sprake van meerdere functies', legt Brancart uit. 'Je kunt hierbij denken aan troost, geborgenheid, houvast, controle en omgaan met emotie. Mooie en perfecte plaatjes die je op Instagram voorbij ziet komen, kunnen triggers zijn.’ Volgens Brancart kan de drijfveer voor de fixatie op voeding per eetstoornis en per persoon verschillen. ‘De een wil zo dun mogelijk zijn, de ander juist heel gespierd. Vaak begint het wel met het willen afvallen. Iemand kan beginnen met lijnen en merken dat diegene er goed in is, en er vervolgens in doorslaan. Zo kunnen anorexia en een eetbuistoornis ontstaan.’

Signalen van een eetstoornis

Het herkennen van een eetstoornis gaat volgens Brancart vooral om eerlijk zijn naar jezelf. ‘Je kunt jezelf afvragen: hoeveel ben ik bezig met eten, sporten en mijn gewicht? Misschien ben je er veel mee bezig maar heb je er geen last van. Het kan zijn dat je dan alsnog een eetstoornis hebt, maar dan is het de vraag of je ervoor geholpen wilt worden.’ Het gaat volgens Brancart dus met name om de vraag hoeveel last je ervan hebt. ‘Als het andere aspecten in je leven gaat beïnvloeden, dan heb je er vaak wel last van. Bij anorexia bijvoorbeeld krijg je op den duur lichamelijke klachten, dus dat zal je dan in de weg gaan zitten. Braken en het gebruik van laxeermiddelen is niet gezond, dus dat is een heel duidelijk signaal voor een eetstoornis. Als het om sporten gaat, is het goed om jezelf af te vragen hoeveel plezier je eruit haalt. Schiet je in de stress als je een keertje niet kunt sporten, kan dit ook een signaal zijn.’

Goed te verbergen

Brancart geeft toe dat een eetstoornis lastig te herkennen is. ‘Vaak kunnen mensen met een eetstoornis goed meedoen in de maatschappij. Tijdens sociale situaties doen ze of er niks aan de hand is, terwijl ze vanbinnen veel stress ervaren.’ Als buitenstaander is een eetstoornis volgens haar dan ook moeilijk te herkennen. ‘Als iemand zich begint terug te trekken, etentjes afzegt en niet meer naar verjaardagen komt, kun je je afvragen of er iets aan de hand is. Dit kan natuurlijk van alles zijn, maar als iemand daarbij bijvoorbeeld ook meer is gaan sporten of is afgevallen, kan het een signaal zijn. Het kan een gezonde oorzaak hebben, maar kan ook duiden op een eetstoornis. Dat maakt het zo lastig te herkennen. Het kan lastig zijn om er direct naar te vragen, dus ik raad aan om open vragen te stellen. Vraag bijvoorbeeld eens uit nieuwsgierigheid en zonder oordeel naar iemands eetgewoonten.'

Onbegrepen

De eetstoornis is in de ogen van Brancart nog een relatief onbegrepen stoornis. ‘Men denkt vaak: eet gewoon die banaan of zak chips, maar zo simpel is het niet. Het lijkt onschuldig te beginnen, maar het is wel degelijk een psychische ziekte.’ Ook is de misvatting vaak dat een eetstoornis te zien is aan het gewicht. ‘Aan de meeste mensen in onze wachtkamer is niks te zien. Pas wanneer ze het met hun omgeving delen, komt het naar buiten.’

Herstel

Hoelang het herstel van een eetstoornis duurt, is volgens Brancart moeilijk te zeggen. ‘Hoe eerder je erbij bent, hoe gemakkelijker het herstellen gaat. Dan zijn er minder ingesleten patronen en kun je sneller gezonde gewoontes aanleren. Als mensen bij ons in behandeling komen, duurt het gemiddeld zo’n anderhalf jaar. Er is nooit één punt van herstel, het gaat ook door na de behandeling. Ook na het herstel kan het in moeilijke periodes weer een obstakel zijn’, licht ze toe. Ondanks dat regelmatig wordt gezegd dat je nooit helemaal van een eetstoornis zult genezen, ziet Human Concern dit anders. ‘Wij werken met ervaringsprofessionals. De meeste van ons hebben zelf een eetstoornis gehad en willen daarom ook laten zien dat herstellen zeker mogelijk is. Er kunnen wel ‘restanten’ en aandachtspunten overblijven, maar je kan wel degelijk van een eetstoornis afkomen.’

Bij twijfel, trek aan de bel

‘Een behandeling valt en staat bij de wil om geholpen te worden’, aldus Brancart. ‘Als iemand niet wil, dan houdt het op, hoe moeilijk dat voor familieleden ook is.’ Als je zelf twijfelt of je een eetstoornis hebt, raadt Brancart aan om bij de huisarts langs te gaan. ‘Er komen bij ons zo veel mensen binnen die van tevoren niet hadden verwacht dat ze een eetstoornis hadden. Men denkt vaak dat het niet ernstig genoeg is. Als het om iemand in je omgeving gaat, kijk of je diegene mee kan krijgen. Staat diegene daar niet voor open, stel dan voor om het gesprek open te houden en regelmatig geïnteresseerde vragen te stellen.’ Brancart raadt vooral ook aan om jezelf te blijven afvragen of je eetpatroon en sport routine nog gezond is, om een eetstoornis te voorkomen. ‘Bedenk of je er nog plezier uit haalt om te sporten en of je het ook een keer kunt missen. Belangrijk is dat het niet in uitersten doorslaat.’

Volg je Women's Health al op Facebook, Instagram en TikTok?