Alles over de mammografie bij borstkanker
Hoe eerder de symptomen van borstkanker worden ontdekt, hoe beter de behandelresultaten. Met een mammografie kunnen afwijkingen al vanaf ongeveer een halve centimeter (!) worden opgespoord.
In Nederland krijgt 1 op de 7 vrouwen met borstkanker te maken in haar leven. Hoewel de overlevingskansen de afgelopen decennia flink gestegen zijn, sterven er jaarlijks toch nog meer dan 3.000 mensen aan deze ingrijpende ziekte. Hoe eerder de symptomen van borstkanker worden ontdekt, hoe beter de behandelresultaten. Met bevolkingsonderzoek kan eerder ontdekt worden of je borstkanker hebt. Bij dit onderzoek maakt de arts röntgenfoto’s van je borsten om te kijken of er kankercellen in zitten. Dit heet een mammografie.
Ben je benieuwd wat een mammografie is, hoe het precies werkt en wat er allemaal mee onderzocht wordt? WH zocht het voor je uit!
Wat is een mammografie?
Een mammografie is een röntgenfoto van je borsten. 'Het is het allereerste onderzoek naar borstkanker', legt Linetta Koppert uit, oncologisch chirurg in het Erasmus MC in Rotterdam. 'Je krijgt een mammografie bij het bevolkingsonderzoek borstkanker. Dit onderzoek is bedoeld voor vrouwen tussen de 50 en 75 jaar oud (zonder borstklachten). Dit is vrijwillig en helemaal gratis. Je krijgt ook een mammografie als je symptomen van borstkanker ervaart die kunnen wijzen op een tumor en de huisarts je doorverwezen heeft,' legt Koppert uit.
'Op een mammografie is vetweefsel, klierweefsel en bindweefsel van je borst te zien. De mammografie geeft een eerste indruk van een afwijking in de borst. Hierna is soms verder onderzoek nodig, zodat we kunnen bepalen of het gaat om een goedaardige verandering in de borst, of om borstkanker.'
Hoe werkt mammografie?
Je moet voor een mammografie-onderzoek met ontbloot bovenlijf tegen een apparaat staan. Je borst wordt op een zogeheten röntgendetector gelegd en door een plexiglas platgedrukt. In de meeste ziekenhuizen krijg je dezelfde dag nog de uitslag van de mammografie. In andere gevallen bespreek je de uitslag met je arts tijdens een volgende afspraak. Als er een afwijking in de borst wordt gevonden, vindt er vervolgonderzoek plaats.
Op de website van Borstkankervereniging Nederland vind je een video over de mammografie.
Dit kun je zien op een mammografie
Op een mammogram kunnen afwijkingen al vanaf ongeveer een halve centimeter (!) worden opgespoord. Toch zijn afwijkingen in het middelste gedeelte van de borst waar normaal het meeste borstklierweefsel aanwezig is, lastiger te zien zijn. Ook is het voor de radioloog moeilijker om een kleine afwijking te ontdekken in heel dicht/dens klierweefsel. Dit komt omdat het grootste gedeelte van de mammografie door het dichte klierweefsel wit is op de scan. Een afwijking (ook in het wit) binnen deze witte achtergrond lastig te onderscheiden.
Een mammografie is bij de ene vrouw beter te beoordelen dan bij de ander. Dit hangt dus af van de verhouding klierweefsel ten opzichte van de hoeveelheid vetweefsel. In borsten met meer vetweefsel zijn afwijkingen beter te zien. Bij ouderen vrouwen bevatten de borsten relatief veel vetweefsel. Daarom is een mammografie die na de overgang wordt genomen vaak net wat beter te beoordelen dan die van een jongere vrouw.
Bij vrouwen die borstvoeding geven, is het nóg moeilijker te beoordelen. Als er op het mammogram een afwijking zichtbaar is, wordt je op zo'n moment altijd doorverwezen voor een echo.
Ontwikkelingen mammografie
De mammografie heeft de afgelopen jaren flinke technische verbeteringen doorgemaakt. Zo is het tegenwoordig gebruikelijk om een 3D-mammografie te maken, de tomosynthese. De opnames worden bij de tomosynthese vanuit verschillende hoeken gemaakt waardoor afwijkingen beter zichtbaar worden.
Hoewel de ontwikkelingen als een speer gaan, zal de diagnose borstkanker nooit alleen met een mammografie gesteld worden. Ook zijn sommige soorten kanker niet zichtbaar op een mammografie. Dit betekent dus dat bij het bevolkingsonderzoek niet alle vormen van borstkanker opgespoord kunnen worden. Soms ontdekt een vrouw zelf een afwijking ini haar borst in de periode tussen de tweejaarlijkse mammografieën. Dit geeft ook maar weer aan hoe belangrijk het is dat je je borsten regelmatig controleert op afwijkingen.
Doet een mammografie pijn?
Het platdrukken van de borst tussen de platen kan een naar gevoel geven of pijn doen. 'Het is niet schadelijk voor de borst of voor een eventuele tumor in je borst,' benadrukt Koppert. 'De meeste vrouwen hebben geen tot weinig pijn, maar bij sommige vrouwen is het inderdaad heel pijnlijk. Voor het onderzoek twee paracetamol innemen kan hierbij helpen,' tipt Koppert.
Heb je pijn tijdens het onderzoek, geef dit dan aan bij de laborant. De laborant probeert het onderzoek zo comfortabel mogelijk voor je te maken.
Alternatief mammografie
Muriel van der Draaij diende onlangs een burgerinitiatief in bij de Tweede Kamer om aandacht te vragen voor een pijnloos alternatief voor mammografie. Ze verzamelde meet dan 95.000 handtekeningen de Tweede Kamer heeft het onderwerp daarom behandeld.
Alternatieven zijn er gelukkig al wel. Sinds oktober 2021 wordt in het Leiden Universitair Medisch Centrum (LUMC) onderzoek gedaan met de Mamma CT, een variant op de mammograaf. De Mamma CT is een soort bed met twee gaten erin, waar vrouwen op gaan liggen. De borsten hangen dan in de twee gaten zodat een röntgenfoto gemaakt kan worden.
Voorlopig kan deze helaas nog niet worden ingezet voor het bevolkingsonderzoek, vertelt radioloog Martin Wasser van het LUMC aan RTL Nieuws. 'Eerst moet nog bewezen worden dat het even effectief is en bovendien doen jaarlijks meer dan 800.000 vrouwen mee aan het bevolkingsonderzoek. Er staat nu alleen nog maar een Mamma CT in Leiden en je kunt hen niet allemaal naar Leiden sturen. Bovendien is het aanschaffen van meerdere Mamma CT's een enorme uitgave.'
Röntgenstraling bij mammografie
Ben je bang dat de straling van een mammografie schadelijk is? Dan kun je gerust ademhalen. Je hoeft niet bang te zijn voor de straling als je een mammografie ondergaat. De hoeveelheid röntgenstralen die nodig is voor een mammografie is niet meer dan waar je aan wordt blootgesteld wanneer je een lange vliegreis maakt.
Bronnen: kanker.nl, kwf.nl, Alles over borstkanker- Prof. dr. Marie-Jeanne Vrancken Peeters en Dr. Hester Oldenburg.