Wat zijn opdringerige gedachten en is het normaal om deze te hebben?

Je hebt misschien wel gemerkt dat het op TikTok tegenwoordig steeds vaker over intrusive thoughts gaat. Op z'n Nederlands zijn dit opdringerige gedachten. Maar wat houdt deze term in? En hoe gevaarlijk zijn deze obsessieve gedachten?

Wat zijn opdringerige gedachten?

Opdringerige gedachten zijn ongewenste en onvrijwillige gedachten die erg verontrustend en moeilijk te beheersen (kunnen) zijn en die je haast niet zomaar weg kan stoppen. 'Ze voelen sticky aan omdat ze storend zijn en je er vaak niet vanaf kunt komen', legt psychiator Gail Saltz uit. Deze opdringerige gedachten bevatten vaak onaangename beelden of emoties die vreemd of hinderlijk aanvoelen, blijkt uit onderzoek van Harvard Health. Ze kunnen bijvoorbeeld gewelddadig of seksueel zijn, of de angst uiten dat je iets ongepasts of gênants zult doen.

En hoewel je je niet altijd zorgen hoeft te maken over opdringerige gedachten, kunnen ze steeds verontrustender worden of je dagelijkse leven langzaam overnemen, zegt klinisch psycholoog Lauren Cook. 'Als je deze gedachten begint te herkennen en er op den duur gek van wordt, wordt het verontrustend en is het tijd om hulp te zoeken.'

Heb je controle over opdringerige gedachten?

'Elke gedachte die we hebben, is tot op zekere hoogte automatisch, en we hebben eigenlijk niet zoveel controle over onze gedachten, maar we hebben wel controle over ons perspectief en hoe we onze gedachten benaderen', legt ze uit. 'Waar opdringerige gedachten in verschillen, is wanneer mensen het konijnenhol induiken en zichzelf de schuld gaan geven voor het hebben van bepaalde gedachten of in paniek raken over waarom ze deze gedachten hebben.' Angst, schaamte en schuldgevoelens zijn veelvoorkomende emoties die verband houden met deze gedachten.

Dit zijn de typische symptomen van een opdringerige gedachte:

• De gedachte is verontrustend - je wil het het liefst uit je hoofd zetten.
• De gedachte is ongebruikelijk voor jou - een opdringerige gedachte is meestal heel anders dan al jouw andere gedachten. Het kan nieuw, onverwacht of alarmerend aanvoelen.
• De gedachte voelt onmogelijk om te beheersen - opdringerige gedachten zijn vaak repetitief en blijven in je geest hangen.

Een belangrijke opmerking: je wil niet altijd handelen naar deze gedachten. 'Iemand kan een opdringerige gedachte hebben om zichzelf pijn te doen, maar als je hem vraagt of hij zichzelf pijn wil doen, zegt hij nee en is hij doodsbang. Meestal willen mensen dat opdringerige in de gedachten helemaal niet doen', zegt Saltz.

Voorbeelden van opdringerige gedachten

Er zijn verschillende soorten opdringerige gedachten en ze variëren van persoon tot persoon, maar de meest voorkomende zijn:

• Je bent bang om ziek te worden - dit presenteert zich vaak als het nemen van obsessieve maatregelen om je gezondheid te beschermen door te vaak je handen te wassen en vele malen per jaar een arts te bezoeken, legt dr. Saltz uit.
• Je wil iemand pijn doen - deze gedachten komen vaak voor bij nieuwe moeders die last hebben van een postpartum (postnatale) depressie. Zij ervaren mogelijk opdringerige gedachten over het beschadigen of verwaarlozen van hun baby.
• Je wil met iets of iemand seks hebben - dit kan en van alles zijn, 'inclusief elk lichaamsdeel of een specifieke seksuele handeling met iets of iemand', legt dr. Saltz uit.
• Je moet en zal taken correct uitvoeren - je twijfelt of je een taak of opdracht hebt volbracht. Dit kan leiden tot obsessief checkgedrag waarbij je je zakelijke e-mail blijft checken of constant de deuren in huis blijft controleren.

Zijn opdringerige gedachten normaal?

Opdringerige gedachten zijn ongelooflijk normaal en eigenlijk iedereen heeft ze van tijd tot tijd, zegt dr. Saltz. In feite erkent 94% van de deelnemers dat-ie ten minste één opdringerige gedachte heeft.

'We kunnen allemaal onplezierige gedachten hebben en soms raken we geobsedeerd door een bepaalde situatie die we misschien hebben meegemaakt, maar het verschil zit 'm in het beheersen van deze gedachten', zegt Saltz.

Wat triggert een opdringerige gedachte?

Technisch gezien kan alles een opdringerige gedachte oproepen, maar een veelvoorkomende oorzaak zijn 'vervelende situaties', zegt Cook. Als iemand bijvoorbeeld niet al te aardig tegen je is of niet op je WhatsAppje heeft gereageerd, kunnen opdringerige gedachten al de kop opsteken. Dit veroorzaakt meestal interne dialogen zoals 'Heb ik iets verkeerd gedaan?' 'Zit ik in de problemen?' 'Houden ze niet meer van me?' of 'Heb ik iemand gek gemaakt?'

Dat gezegd hebbende, kunnen volgens Cook opdringerige gedachten ook worden veroorzaakt door extreme stress of angst. Bijvoorbeeld ruzie krijgen met je partner of onenigheid hebben met iemand op het werk. Als de gedachte opdringerig wordt, kun je het niet meer loslaten.

Hoe kalmeer of stop je opdringerige gedachten?

Therapie is een manier om je te helpen bij het loslaten van deze gedachten. Cognitieve gedragstherapie (CBT) leert je om je benadering van je gedachten te veranderen en je gevoelens en gedrag te veranderen. Een andere therapiebenadering die nuttig kan zijn, is exposure- en responspreventie (ERP). In plaats van ongewenste opdringerige gedachten te onderdrukken, ga je de angst juist opzoeken. Je verwerkt je angst in plaats van weg te rennen of ze te vermijden. Zo ga je inzien dat je de angst groter hebt gemaakt in je hoofd. Dit zal de angst en opdringerige gedachten na verloop van tijd verminderen. En heb je ooit gehoord van EFT? Ook deze vorm van therapie kan helpen bij angsten.

Kort gezegd: iedereen kan van tijd tot tijd opdringerige gedachten hebben, maar ben je er de hele tijd mee bezig en beïnvloeden deze gedachten je dagelijkse leven? Schroom dan niet en praat zo snel mogelijk met een professional in de geestelijke gezondheidszorg.

Volg je Women's Health al op Facebook, Instagram en TikTok?