Autisme bij vrouwen: dit moet iedereen daarover weten

Autisme, dat betekent toch: een obsessie voor (model)treinen of dino’s, een wiskundeknobbel, een nerdy man zijn en flippen wanneer er iets niet helemaal goed gaat? Nope, meestal niet. Stereotypen over autisme zijn helaas nog steeds wijdverspreid en vaak gebaseerd op onjuiste informatie en vooroordelen. Deze stereotypen zijn schadelijk omdat ze mensen met autisme onrecht doen en bijdragen aan stigma en discriminatie.

Precies daarom is het tijd voor een informatief artikel met alle ins & outs over autisme bij vrouwen. We schakelen hiervoor de hulp in van Annelies Spek. Zij is zowel klinisch psycholoog als senior wetenschappelijk onderzoeker en leidt het Autisme Expertise Centrum in Eemnes. Ze is gepromoveerd op Autismespectrumstoornissen (ASS) bij volwassenen.

Wat is autisme?

Autisme is een spectrumstoornis, wat inhoudt dat het op veel verschillende manieren tot uiting kan komen. Autisme is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis die invloed heeft op iemands manier van communiceren, sociale interactie, gedrag en manier van denken. 'Mensen met autisme hebben moeite om andere mensen aan te voelen en te troosten, ze vinden het lastig om non-verbale signalen te herkennen en hebben moeite met het ontwikkelen en vasthouden van vriendschappen', legt Spek uit. 'Daarnaast hebben veel mensen met autisme moeite met veranderingen en kunnen ze zich in sterke mate verdiepen in bepaalde onderwerpen.'

Wat zijn de symptomen van autisme en hoe herken je autisme op latere leeftijd?

'Naast moeite hebben met veranderingen en het herkennen van non-verbale signalen, zien we vaak een overgevoeligheid voor sensorische prikkels zoals geluiden of aanrakingen en een ondergevoeligheid voor lichamelijke gevoelens zoals honger en dorst', vertelt Spek verder. Als autisme pas op latere leeftijd gediagnosticeerd wordt, dan zijn er volgens haar vaak bijkomende problemen ontstaan, zoals klachten van somberheid of angst. 'Die vallen doorgaans het meest op en zijn vaak aanleiding om hulp te zoeken', geeft ze toe.

Relaties kunnen ook vaak problemen ervaren, bijvoorbeeld door verschillen in communicatiestijl. Op het werk kunnen mensen met autisme worstelen met communicatie en prikkelverwerking. Wanneer hier rekening mee wordt gehouden, kunnen ze echter uitblinken. Hun unieke denkwijze en waarneming kunnen juist talenten zijn waarmee ze zich positief onderscheiden. Daarnaast zijn hun conscientieusheid en doorzettingsvermogen vaak waardevol, zowel professioneel als privé.

We zetten de hierboven genoemde symptomen nog even kort op een rij om het overzichtelijk te maken:

• Moeite met sociale interactie - Vermijden van oogcontact, moeite hebben met het begrijpen van sociale signalen en het hebben van beperkte interesse in anderen.
• Intense interesses en repetitief gedrag - Mensen met autisme kunnen een sterke focus hebben op specifieke onderwerpen of activiteiten en kunnen zich vasthouden aan routines en rituelen.
• Problemen met communicatie - Moeite hebben met het begrijpen van figuurlijke taal (zoals sarcasme) en het starten of onderhouden van sociale gesprekken.
• Sensorische gevoeligheid - Overgevoeligheid voor bepaalde zintuiglijke prikkels, zoals licht, geluid, aanraking of geur.
• Moeite met veranderingen - Het kan moeilijk zijn voor mensen met autisme om zich aan te passen aan veranderingen in routines of omgevingen. Dit kan leiden tot angst of stress.

Het is wel belangrijk om aan te geven dat autisme een spectrumstoornis is, wat betekent dat de symptomen van persoon tot persoon sterk kunnen verschillen in zowel ernst als expressie. Ook is het de vraag of je autisme als stoornis moet zien of als andere manier van denken, wat ook wel neurodiversiteit wordt genoemd.

Verschil tussen mannen en vrouwen

Autisme komt minder vaak voor bij vrouwen dan bij mannen, zegt Spek. 'Vrouwen voldoen aan dezelfde autismecriteria als mannen, maar ze kunnen deze vaak beter camoufleren. Ze hebben vaak sociale vaardigheden ontwikkeld waardoor ze minder opvallen in sociale situaties, in vergelijking met mannen.' Hoewel dit vaak positief is, kan het er ook toe leiden dat de omgeving onrealistische verwachtingen heeft. Hierdoor ervaren vrouwen met autisme vaak overbelasting en stress.

Kan een late diagnose van autisme invloed hebben op je zelfbeeld en mentale gezondheid?

'Wanneer vrouwen laat gediagnosticeerd worden met autisme, zien we inderdaad vaak dat ze door de jaren heen een negatief zelfbeeld ontwikkelen', geeft de autisme-expert toe. Ze hebben vaak veel tegenslagen ervaren, zoals moeilijkheden met sociale interactie en op het werk. Dit kan leiden tot gevoelens van somberheid en angst. 'Een diagnose kan dan ontzettend verhelderend zijn, omdat deze vrouwen eindelijk een antwoord hebben en begrijpen waarom ze worstelen in het leven.'

Hoe wordt autisme vastgesteld bij volwassen vrouwen?

Autisme wordt vastgesteld door middel van meerdere gesprekken met de betreffende vrouw zelf en met één of meerdere naaste vertrouwelingen, zoals ouders, broers, zussen of langdurige vrienden. 'We onderzoeken ook zorgvuldig of er naast autisme andere diagnoses zijn, zoals angststoornissen of depressie', vertelt Spek. 'Als er geen aanwijzingen zijn voor autisme, zetten we ons onderzoek voort om de aard van de klachten te begrijpen en mogelijke oplossingen te vinden.' Het vaststellen van autisme gebeurt dus niet aan de hand van vragenlijsten of neuropsychologische tests.

Wanneer moet je aan de bel trekken?

Het moment waarop je moet ingrijpen verschilt per individu, zegt de expert. 'Over het algemeen is het wel raadzaam om actie te ondernemen als je gedurende een langere periode psychische klachten ervaart die je functioneren op verschillende gebieden van het leven belemmeren, zoals in relaties en op het werk', legt ze uit. 'De eerste stap is om contact op te nemen met de huisarts. De huisarts kan helpen bij het beoordelen van de situatie en bepalen of bijvoorbeeld een onderzoek naar autisme (of naar een andere diagnose) passend is.'

Bestaan er effectieve therapieën voor volwassen vrouwen met autisme?

Helaas is er nog beperkt onderzoek gedaan naar behandelingen specifiek gericht op vrouwen met autisme. Op basis van beschikbaar onderzoek lijkt cognitieve gedragstherapie soms gunstig te zijn bij het aanpakken van een negatief zelfbeeld en dwangklachten. 'Ook mindfulness kan helpen bij het vinden van meer rust en balans, terwijl Acceptance and Commitment Therapy (ACT) juist kan helpen bij het vinden van richting in het leven en het accepteren van de realiteit', voegt Spek daaraan toe.

Veel vrouwen met autisme hebben vooral baat bij praktische ondersteuning, zoals die aangeboden wordt door de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). 'Deze ondersteuning richt zich vaak op het verminderen of voorkomen van overbelasting, bijvoorbeeld door het opstellen van een signaleringsplan samen met een begeleider.' Begeleiding kan ook specifiek gericht zijn op werk of andere levensgebieden. Het is belangrijk dat de behandeling af wordt gestemd op de specifieke behoeften en uitdagingen van elke individuele vrouw met autisme.

Volg je Women's Health al op Facebook, Instagram en TikTok?