Ik Verdien Meer: Alles wat je moet weten over de loonkloof

Het klinkt misschien als iets waar je oma mee te maken had, maar helaas is niets minder waar. De loonkloof bestaat nog steeds, en daar moet een einde aan komen. Daarom lees je in dit artikel wat de loonkloof inhoudt, waarom de loonkloof nog bestaat en wat we ertegen kunnen doen.

Wat is de loonkloof?

Jaar na jaar blijkt uit onderzoek dat, hoewel het heel langzaam iets beter gaat, er nog steeds sprake is van ongelijke beloning in het werkveld. De financiële situatie van vrouwen leidt hier natuurlijk onder. Zo is het bijvoorbeeld nog steeds zo dat:

• Bijna de helft van de vrouwen in Nederland minder dan 1300 euro netto per maand verdient, en daardoor niet financieel onafhankelijk is. Vrouwen leven vaker in armoede, bouwen 40 procent minder pensioen op en gaan er na een scheiding hard op achteruit.
• Het inkomen van een vrouw daalt gemiddeld met 46 procent na het krijgen van een kind – ook wel bekend als de ‘babyboete’. Dat van haar partner (indien dit een man is) blijft gelijk of stijgt (ook bekend als de 'vaderschapsbonus').

De loonkloof - cijfers

Wij Nederlanders zien ons kikkerlandje graag als een progressief land, maar in de praktijk is er nog veel ruimte voor verbetering. Zo staan we op plek 28 van de wereldranglijst op het meest recente jaarrapport van het World Economic Forum, waarbij gekeken wordt naar gendergelijkheid. Wie zoekt naar data die de loonkloof in beeld brengt, vindt verschillende cijfers.

Weerstand over de loonkloof

Hoewel er stapels onderzoeken, datasets en grootschalige studies zijn die de loonkloof aantonen, roept het onderwerp veel weerstand op. Volgens Jens van Tricht kun je dit niet verklaren zonder te kijken naar gender: de sociale en culturele aspecten van het man- of vrouw-zijn. Van Tricht is genderwetenschapper, auteur van het boek ‘Waarom feminisme goed is voor mannen’ en oprichter van de Emancipator, de Nederlandse organisatie voor mannen en emancipatie. Hij vertelt: ‘Mannen leren bijvoorbeeld om hiërarchisch te denken, bij vrouwen ligt de focus meer op gelijkwaardige verbanden. Mannen hebben vaak niet door dat ze bevoordeeld worden en zien dan het probleem niet.’

Dat is ook de ervaring van Van Gool. Ze geeft workshops aan bedrijven over het onderwerp, schreef ‘Waarom vrouwen minder verdienen’, is (sociaal) ondernemer en columnist bij het Financieele Dagblad. In haar boek omschrijft ze verschillende typen ontkenners. ‘Ontkenning is een reflex wanneer je de pijnlijke waarheid niet onder ogen wil zien,’ legt Van Gool uit. ‘De meesten spreken uit hoe belangrijk ze gelijkheid vinden, maar ik denk dat sommige mannen zich toch bedreigd voelen. Dat als lonen gelijk worden getrokken, zij er misschien op achteruit gaan.’ De meeste macht ligt namelijk nog steeds bij mannen, zoals Van Gool in haar boek onderbouwd.

‘Daarnaast is het een morele kwestie’, legt Van Tricht uit. ‘We denken vrij zwart-wit over goed en fout. We zien onszelf graag als “goed”, dus een loonkloof zal in jouw bedrijf vast niet bestaan of aan jou liggen. Het is hetzelfde denkpatroon als bij racisme: wat ik doe kan niet fout zijn, want ik ben goed.’ Dat zou verklaren waarom veel bedrijven blijven hangen bij vragen stellen, onderzoek doen en ‘het beter willen begrijpen’, zoals Van Gool ziet in haar werk. Meestal blijft het bij paneldiscussies of een Instagrampost. Gelijke beloning voor mensen in besluitvormende posities is vaak geen urgent onderwerp. ‘Net zoals bij klimaatverandering is de oorzaak al lang duidelijk, maar zo lang grote bedrijven er geen belang bij hebben, verandert er niets.’

Van Tricht: ‘We willen het liefst een quick fix zodat we weer over kunnen tot de orde van de dag. Maar de orde van de dag is juist het probleem.’ Zo schrijft Van Gool dat passie en zingeving een grote rol spelen bij de beroepskeuze van vrouwen, terwijl jongens geleerd wordt te focussen op status. Genderstereotypen houden dus van jongs af aan de huidige situatie in stand, en werken zo door in machtsposities. Door unconsicous bias, oftewel onbewuste vooroordelen, ben je bijvoorbeeld geneigd jezelf te herkennen in - en een kans te geven aan - mensen die lijken op jezelf. Ben je een witte man, dan heeft de sollicitant die veel op jou lijkt onbewust een streepje voor.

Oplossingen voor de loonkloof

De loonkloof is complex, maar dat betekent niet dat er geen oplossingen zijn. Hoewel goed leren onderhandelen nooit kwaad kan, ligt de verantwoordelijkheid voor de loonkloof niet bij vrouwen zelf. De studies verklaren misschien hoe we hier terecht zijn gekomen, maar een verklaring is geen rechtvaardiging. Vrouwen zouden niet ongelijk beloond moeten worden, dat is zelfs bij wet verboden. Tijdens een evenement over de loonkloof afgelopen jaar werd Europarlementariër Agnes Jongerius er boos over. Ze zei: ‘Ik heb het hier al mijn hele leven over, ga over drie jaar met pensioen en de loonkloof bestaat nog steeds. En dat terwijl gelijk loon al 65 jaar een mensenrecht is. Het gaat hier om pure discriminatie, het is verboden bij de wet, en er moet nu iets gebeuren. Ik ben het zat.’

Daarom overhandigde Van Gool afgelopen november een manifest met eisen aan minister Van Gennip, van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Samen met o.a. de Emancipator startte ze de campagne ‘Ik Verdien Meer’, om de loonkloof onder de aandacht te brengen. Het manifest bestaat uit negen eisen, zoals geboorteverlof dat voor alle ouders even lang is, een rechtvaardig salaris voor werknemers in cruciale beroepen en onbetaald werk opnemen in het bbp, het bruto binnenlands product. In haar boek draagt ze ook gratis kinderopvang aan als oplossing.

Van Gool: ‘Dat lijkt veel geld te kosten, maar op de lange termijn betalen deze maatregelen zichzelf uit. In landen waar dit al gebeurt ziet de politiek het als investering: net zoals bij de basisschool gaan kinderen naar de opvang omdat het goed is voor hun ontwikkeling en ze in contact komen met kinderen uit andere sociale lagen. Er is bewezen dat dat zorgt voor minder criminaliteit, waardoor je bespaart op andere uitgaven. Als je niet alleen focust op financiële groei, beweeg je richting een bredere definitie van economie en welvaart waarbij gezondheid en andere factoren net zo belangrijk zijn. Plus: het vermindert ongelijkheid.’

Ook Van Tricht wijst naar de politiek, maar benadrukt dat er op meerdere niveaus iets moet veranderen. ‘Iedereen die een prettige wereld wil, moet daar verantwoording voor nemen. Gendergelijkheid gaat niet over vrouwen gelijk maken aan mannen, maar over mensen gelijk maken aan elkaar. Nivelleren en samen toewerken naar een ruimere norm. Dat gebeurt ook: ik hoor steeds vaker dat vaders hun carrière niet langer belangrijker te maken dan hun kinderen en zorgen voor eerlijke verdeling van onbetaald werk. Maar ook jongens dienen scholing te krijgen en de ruimte om te praten over wat mannelijkheid inhoudt. Ruimere gendernormen zorgen ervoor dat je minder druk ervaart om in een bepaald hokje te passen. Mannen leven minder lang, zijn vaak pleger én slachtoffer van geweld, zijn vaker verslaafd en plegen vaker zelfmoord dan vrouwen. Iedereen heeft baat bij emancipatie van mannen.’

Onwards and upwards

Liliane Ploumen diende in 2019 een wetsvoorstel in waarmee een einde zou komen aan ongelijke beloning tussen mannen en vrouwen. De 'Wet gelijke beloning van vrouwen en mannen' zou o.a. een certificeringssysteem betekenen waarbij bedrijven verplicht worden om iedere drie jaar cijfers aan te leveren over het salaris van de werknemers. Hoewel het wetsvoorstel nog steeds in behandeling is, is het Europees Parlement eind maart akkoord gegaan met de Pay Transparancy Directive, waardoor het ook in Nederland wettelijk verplicht wordt voor grote bedrijven om jaarlijks te rapporteren over salarissen en aanpassingen te maken wanneer er sprake is van een loonkloof.

Het zou ook zorgen omgekeerde bewijslast. Dat wil zeggen: Een bedrijf dat nu beschuldigd wordt van ongelijke beloning, moet aantonen dat dit niet het geval is. Als deze wet in werking treedt, zou er een algemeen onderzoek komen, wat het eenvoudiger maakt om ongelijke beloning te identificeren.

De lidstaten krijgen twee jaar om het in te voeren, maar Agnes Jongerius liet in een live sessie op Instagram met mede-Europarlementariër Vera Tax en Van Gool weten aan te sturen op zo snel mogelijk. Hoe Van Gool de strijd volhoudt? ‘Door kleine overwinningen te vieren. Microrevoluties noem ik dat. Mijn boek opent met een anekdote uit de tijd waarin ik werkte als consultant. Nadat ik mijn baas had aangesproken over een opmerking, heeft hij me nog vaker laten weten wat voor indruk dit op hem heeft gemaakt en hoe anders hij er nu in staat.’ Mensen kunnen veranderen. Oók de sceptici.

Wat kun jij doen tegen de loonkloof?

• Praat met collega’s over wat je verdient en vraag je werkgever om transparantie. Via deze link kun je dit anoniem doen.
• Spreek je uit over ongelijkheid, ook op de werkvloer. Van Gool tipt: gebruik humor, stel vragen, maak het bespreekbaar.
• Ben je een werkgever? Verdiep je in anonieme sollicitatieprocedures, een transparant beloningssysteem en/of een vrouwenquotum.
• Leer beter onderhandelen. Het is de beste investering die je ooit zult doen, volgens Van Gool. Haar bedrijf Salaristijger kan je hierbij helpen.
• Vermoed of weet je dat er sprake is van loondiscriminatie in jouw bedrijf? Vraag om advies of maak er een melding van bij het College voor de Rechten van de Mens. Ook Bureau Clara Wichman kan je adviseren en (juridisch) steunen. Zij hielpen ook de ex-werknemer van Wehkamp die minder verdiende dan haar mannelijke collega, en in haar gelijk werd gesteld. Zij kreeg een schadevergoeding van 113.000 euro.

Op Emancipator.nl vind je alle workshops en programma’s op maat over gender en mannelijkheid.

Volg je Women's Health al op Facebook, Instagram en TikTok?