Dit lees je in DRUKS: een bloedeerlijk boek over leven met AD(H)D

‘Heb jij je pilletje wel genomen?’ is iets wat Francien Regelink regelmatig te horen krijgt. Ja, dat vragen mensen echt. En ja, dat komt omdat ze ADHD heeft. Dat houdt in dat ze mega creatief is, iemands emotionele toestand haarfijn kan aanvoelen en haar hand niet omdraait voor een lezing geven aan een publiek van honderden mensen. Maar het betekent ook dat dingen die voor een niet-ADHD’er heel simpel lijken, haar meer energie kosten en dat ze heel impulsief kan zijn.

Als je daarvan op de hoogte bent kun je daar in principe prima op anticiperen, maar dat is precies waar Francien tegenaan loopt: zelfs wanneer mensen het weten, ervaart ze onbegrip. ‘Bij ADHD denken mensen al snel dat je niet lang kunt stilzitten, of snel afgeleid bent’, vertelt ze. ‘Dat is ook zo, maar er komt meer bij kijken.’

Om mensen met AD(H)D te laten zien dat ze niet de enige zijn die de supermarkt als hun grootste vijand beschouwen, aan te tonen dat AD(H)D óók in je voordeel kan werken, en om niet-AD(H)D’ers een kijkje te bieden in het hoofd van een AD(H)D’er, schreef ze er een boek over: DRUKS.

DRUKS – zo is het om te leven met AD(H)D

‘Een kenmerk van ADHD hebben is het gevoel hebben dat je, op de een of andere manier, altijd net buiten de boot valt. Alsof je in een vergadering zit, en jij de enige bent die de briefing vooraf gemist heeft. Je voelt je ‘anders’ dan anderen.

Ik hoop dat DRUKS de lezer kan laten zien dat: ja, je bent anders, maar als je dat omarmt als onderdeel van je identiteit, kun je het daarmee nog steeds ver schoppen en bovenal: gelukkig zijn. Op sommige dagen zorgt ADHD ervoor dat je 1-0 achter staat op niet-ADHD’ers, en op andere dagen ren je tien passen voorop.'

Wat is AD(H)D?

Meer begrip kunnen tonen begint met (beter) geïnformeerd zijn. Want wat is AD(H)D precies? Dat weet AD(H)D-expert Cathelijne Wildervanck uitgebreid uit te leggen. Zo nu en dan voorziet zij Franciens verhaal van wat medische context, zoals bij de definitie van AD(H)D: ‘dat staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder.

'Kort gezegd houdt het in dat iemand het zo druk heeft in zijn hoofd dat er weinig meer bij kan. Het hoofd is zo vol dat er daardoor bijvoorbeeld weinig ruimte over is voor (school)werk. Of iemand heeft niet altijd door wat er tegen hem of haar gezegd wordt of wat er van hem of haar verwacht wordt. Of gaat over grenzen van anderen heen omdat er geen ruimte meer is in het hoofd voor het aanvoelen en invullen van wensen en gevoelens van anderen', vertelt ze in DRUKS. Kenmerken van AD(H)D zijn:

• Aandachtsproblemen: een korte spanningsboog hebben, snel afgeleid en verveeld zijn, uitstelgedrag vertonen, geregeld van de ene naar de andere activiteit overschakelen zonder iets echt af te maken, moeite om hoofd- van bijzaken te onderscheiden, zich verliezen in details, slecht kunnen plannen en organiseren, slecht prioriteiten kunnen stellen, afwisseling van snel afgeleid zijn met overconcentratie of hyper- focus, alleen aandacht kunnen opbrengen voor zaken die je echt interessant vindt.
• Hyperactiviteit: motorische onrust ervaren en vaak ook moeten uiten, een veelvoorkomend gevoel van innerlijke on- rust, druk doen en veel praten, altijd met iets bezig moeten zijn, moeilijk tot ontspanning komen, altijd ‘aan’ staan.
• Impulsiviteit: eerst doen en dan denken, anderen veelvuldig in de rede vallen, ongeduldig zijn, impulsief geld uitgeven, impulsief relaties en werkbetrekkingen beginnen en beëindigen, voor de omgeving onbegrijpelijke beslissingen nemen.

Volgens een onderzoek verricht in 2008 naar de impact van AD(H)D op het werk loopt 30% van de AD(H)D'ers tegen chronische werkgerelateerde problemen aan, is de kans op ontslag bij AD(H)D'ers maar liefst 60% hoger en zijn AD(H)D’ers drie keer zo vaak geneigd om impulsief te stoppen met hun baan.

Geen kattenpis

Oké, het moge duidelijk zijn dat je met AD(H)D zeker succesvol kunt zijn (kijk maar naar Francien), maar ook dat leven met AD(H)D geen kattenpis is. Met AD(H)D zijn dingen die voor jou heel vanzelfsprekend lijken, dat voor anderen niet - en andersom. Dat is een stuk lastiger navigeren door het leven, en de crux zit 'm in dat er niet één handleiding bestaat die je vertelt hoe je je leven op de rit krijgt - en houdt.

Volgens Francien is de oplossing dan ook: schrijf je eigen handleiding, en zoek daar hulp bij. Dan kun je uiteindelijk steeds beter zelf inschatten wanneer je naar een impuls moet luisteren, en wanneer je beter nog een keer goed kunt nadenken over een beslissing.

Ook Wildevanck tipt: 'ontdek je eigen handleiding en vogel uit hoe je tot successen en gewenste eindresultaten kunt komen. En accepteer wat collateral damage her en der. Want is het nou echt zo dramatisch om voor eieren naar de supermarkt te gaan en met jonge kaas thuis te komen?'

Waarom routine zo belangrijk is

'Om de dingen die ik moet en wil doen te kunnen volbrengen, is het voor mij zaak dat iets overzichtelijk en begrijpelijk is', legt Francien uit. 'Dat is niet altijd mogelijk, maar om mezelf op dagelijkse basis fijn te voelen en te kunnen functioneren heb ik mij daarom een reeks van vaste routines eigen gemaakt. Door met routines te werken en die iedere dag weer stap voor stap af te werken, raak ik ermee vertrouwd en heb ik de controle.'

'Die routines zijn belangrijk, omdat wanneer een dag voor een sh*t van start gaat, het voor mij lastig is om het roer om te gooien. Een kleine tegenslag (zoals te lang in bed blijven liggen, of geen banaan in huis hebben waardoor ik mijn reguliere ontbijt niet kan klaarmaken) kan dan een grote worden en ervoor zorgen dat er helemaal niets meer uit mijn handen komt. Dat levert nog meer stress op, waardoor ik helemaal verlamd kan raken en er niets meer uit mijn handen komt. Door mijn leven te structureren met eenvoudige processen, zoals een ochtend- en avondroutine, kom ik zo min mogelijk in deze situatie.'

Tips voor het creëren van routines

Stap één van het (symbolisch) schrijven van je eigen handleiding is volgens Francien dan ook: een ochtendroutine. Door deze regels houdt zij haar ochtendroutine vol, en kun jij dat ook. Hier kunnen ook de niet-AD(H)D'ers nog wat van opsteken:

Triggers elimineren

'Rommel is een voorbeeld van een trigger de me afleidt. Die creëert voor mij, zoals voor zo veel mensen, chaos in mijn hoofd. Daar heb ik al genoeg van en dus is het voor mij zaak om te zorgen voor zo min mogelijk rommel in huis.

Dit bereik ik door alles een vaste plek te geven en zo min mogelijk oppervlakken te creëren waar items eventueel op kunnen slingeren. In mijn huis dus geen overbodige kastjes of gezellige tafeltjes. Minimalistisch is in mijn geval niet alleen hip, maar ook erg functioneel.'

Visuele reminders

'Daarnaast voeg ik positieve triggers toe die mij aan een actie herinneren en zo de stap om iets te doen kleiner maken. Zo leg ik mijn workoutmat van tevoren klaar, zodat ik die direct zie liggen als ik opsta: een visuele trigger om mijn ochtendworkout niet over te slaan. Doordat de mat al klaarligt en ik ’m niet eerst ergens uit een kast hoef te trekken, is het voor mij makkelijker om eraan te beginnen.

Visuele beloningen werken trouwens ook: dagen en taken afvinken op een kalender of planner motiveert me om mijn routines vol te houden.'

Eet gezond

'Inmiddels heb ik ontdekt dat ik mijn symptomen kan beïnvloeden met een ander leef- en eetpatroon. Zo laat ik nu vaker bewerkte producten staan en probeer voor de pure versies te gaan. Dus echte tomaten in plaats van die uit blik, water in plaats van cola, gedroogd fruit in plaats van snoep.'

'Wanneer ik voedsel met gezonde vetten zoals avocado en pindakaas eet, zit ik langer vol en grijp daardoor minder impulsief naar ongezonde snacks. Hierdoor nemen mijn over- activiteit en prikkelbaarheid af en heb ik minder vaak een sugar rush. Natuurlijk, zo’n suikerverslaving hebben meer mensen, maar ik kan 'm minder goed gebruiken.'

Help jezelf aan neurotransmitters

'Het brein van een AD(H)D'er produceert minder van de onder andere de neurotransmitter serotonine. Daarom is sporten belangrijk voor me: het helpt me om me mentaal goed te voelen en prikkels te verwerken. Als je sport komen dopamine en endorfine vrij, waardoor ik vrolijk word. Hoewel ik mijn levensstijl zo goed mogelijk aanpas, slik ik in sommige perioden wel medicatie. Maar dat is voor iedereen verschillend.'

In samenwerking met de Vrije Universiteit heeft de praktijk van Wildervanck onderzoek gedaan naar de beleving van AD(H)D onder volwassenen. Daaruit bleek dat volwassenen met AD(H)D de standaard AD(H)D-dingen als te laat komen of chaos helemaal niet het probleem vinden. Het is juist dat gebrek aan zelfvertrouwen, dat gevoel een alien te zijn, waar ze moeite mee hebben. Dat gevoel heeft niet alleen mentaal effect, maar ook lichamelijk.

Die fysieke stress zorgt ervoor dat belangrijke bouwstoffen als magnesium, B-vitaminen en zink die eigenlijk nodig zijn voor feelgood-stofjes zoals serotonine, dopamine en melatonine eerder opraken. Daarom is het voor iemand met AD(H) extra belangrijk om een gezonde levensstijl te hebben.

Als iemand om je heen AD(H)D heeft

Nu je enigszins een beeld hebt van hoe hoe het is om AD(H)D te hebben, voel je vast aan dat AD(H)D'ers hard hun best doen om afspraken na te komen, hun huis op orde te hebben en werkdeadlines te halen. Wat kun je doen als je zelf geen AD(H)D hebt, maar iemand om je heen wel?

Francien: 'neem het serieus en probeer er rekening mee te houden. Vraag wat je kunt doen. Misschien is begrip wel het allerbelangrijkste wat ik nodig heb. Ik hoor wel vaker: 'verschuil je niet telkens achter je AD(H)D' – zo’n waardeoordeel mag best achterwege blijven.'

'AD(H)D is namelijk geen excuus. Het zit chronisch in mijn hoofd en ik doe er alles aan om ermee te functioneren. Soms kost me dat alleen meer moeite en inspanning dan anders. Maar gelukkig weet ik nu, onder andere door het schrijven van dit boek, dat het niet mijn 'schuld' is: er is een geldige reden voor, en dat is oké.'

Het niet meer op jezelf betrekken als iets niet lukt, dat klinkt alsof er een gewicht van Franciens schouders is gehaald. 'Waar ik eerst misschien dacht: 'typisch Francien, dit'. Kan ik nu op onzekere momenten weleens denken: 'typisch AD(H)D, dit'. En dat gun ik de lezers ook.'

Meer weten? Check dan Franciens boek: DRUKS - en lees meer over medicatie, praktische tips om leven met AD(H)D makkelijker te maken en hoe je boodschappen doen minder stressvol maakt.

Het Women's Health zomernummer ligt nu in de winkels, dus shop 'm snel! Liever een abonnement? Je krijgt nu een complete Yummygums vitamineset ter waarde van €90,45 cadeau bij 10 nummers!