Waarom gaap je eigenlijk? Dit zijn de echte oorzaken

Je zit op je werk, midden in een vergadering. Je hebt je koffie net op, prima geslapen, en toch... daar komt 'ie: een flinke gaap. Je buurman werpt je een veelbetekenende blik toe - moe? Verveeld? Veel mensen denken dat gapen een teken is van vermoeidheid of zuurstoftekort, maar dat klopt lang niet altijd.

Gapen begint al in de baarmoeder. Niet omdat je dan zo moe bent van al dat groeien, maar waarschijnlijk omdat het een rol speelt in de ontwikkeling van de hersenen. Nog een leuk feitje: sporters gapen vaak vlak voor ze een prestatie neerzetten. Ireen Wüst bijvoorbeeld wordt regelmatig gapend gespot vlak voor een topprestatie. Wil je je even helemaal verdiepen in die gaap? Lees dan even verder.  

Wat is gapen eigenlijk?

Gapen is een reflex waarbij je mond wijd open gaat en je diep inademt - vaak zonder dat je moe bent. Het begint in de hersenstam, waar je automatische functies geregeld worden. Bijna alle dieren gapen, van mensen tot vogels, wat het tot super universeel gedrag maakt. Leuk weetje: gapen is de fysieke actie, geeuwen beschrijft ook het slome gevoel erbij. Volgens onderzoek van Cleveland Clinic helpt gapen je hersenen koelen, maakt het je alert en werkt het als een sociale 'signaalgever' - het is namelijk behoorlijk aanstekelijk. 

Waarom gaap je als je moe bent?

Nu zul je denken: dan heeft gapen helemaal niets met moeheid te maken, toch? Als we het al in de baarmoeder doen en blijkbaar ook voor belangrijke sportprestaties? Nou, ja en nee. We gapen waarschijnlijk om ons brein af te laten koelen. Als je moe bent, wordt je brein namelijk wat warmer. Gapen zorgt er dus voor dat de boel weer wat afkoelt, zo blijkt uit een onderzoek van Andrew Gallup uit 2007.

Gapen door zuurstoftekort - mythe of feit?

Hoe zit dat dan met die extra zuurstof naar de hersenen? Dat schijnt dus een fabeltje te zijn. Wie extra zuurstof krijgt, gaat niet minder gapen. En verveling dus ook niet, dat bewijzen die topsporters maar weer. 

De oude theorie uit de jaren '50 stelde dat gapen helpt om meer zuurstof binnen te krijgen en koolstofdioxide kwijt te raken, waardoor gapen zou wijzen op zuurstoftekort. Nieuw onderzoek stelt dat het zuurstofgehalte in het bloed niet verandert tijdens het gapen. Mensen gapen ook in goed geventileerde ruimtes, zonder zuurstofgebrek. Daarom geloven wetenschappers nu dat gapen eerder een rol speelt bij het reguleren van hersentemperatuur en het verhogen van alertheid.

Andere oorzaken van vaak gapen

Veel gapen betekent niet altijd dat je moe bent. Stress kan ervoor zorgen dat je meer gaat gapen, net als verandering in hersenactiviteit of hitte, die helpen je hersenen af te koelen. Ook sociale triggers, zoals het zien van iemand anders gapen, spelen een rol. Overmatig gapen kan soms wijzen op medische oorzaken, maar meestal is het gewoon een normaal lichaamsreactie met verschillende mogelijke redenen. 

Gapen als reactie op emoties of stress

Heb je last van stress of een mentale druk, dan kan het zijn dat je meer gaapt. In spannende situaties werkt gapen soms als een natuurlijk kalmeringsmechanisme om je lichaam te ontspannen. Onderzoek laat zien dat gapen een kalmerend effect kan hebben door middel van het activeren van het parasympathische zenuwstelsel. Dit helpt om je lichaam te ontspannen en stress te verminderen. Dus ook als je niet moe bent, maar wel veel gaapt, kan dat een teken zijn dat je stress ervaart. Extreem veel gapen kan zo een signaal zijn dat je spanning hoger is dan je denkt.

Gapen tijdens sporten of inspanning

Ook tijdens of na het sporten kun je merken dat je opeens moet gapen. Tijdens inspanning wordt je lichaam warm. Gapen helpt dan om je hersenen af te koelen en je alert te houden. Daarnaast zorgt gapen voor een diepe ademhaling, waardoor je longen van extra zuurstof worden voorzien. Die onverwachte gaap tijdens het sporten is dus eigenlijk een slim trucje van je lichaam om scherp en fris te blijven - ook als je al flink hebt gezweet. 

Waarom is gapen zo aanstekelijk?

Hoe zit dat dan met gapen als je andere mensen ziet gapen? Dat heeft alles te maken met onze sociale hersenen en spiegelneuronen, die ons helpen andermans gedrag te herkennen en te spiegelen. Verschillende studies laten een verband zien tussen gapen en empathie: het vermogen om andermans emoties te herkennen en begrijpen. Hoe empathischer mensen zijn, hoe eerder ze vatbaar zouden zijn voor andermans gaap. 

Wanneer is gapen een signaal om op te letten? 

Gapen is meestal onschuldig, maar als je de hele dag blijft gapen kan het wijzen op een medische oorzaak - tijd om even te checken bij de dokter. 

Wetenschappers weten eigenlijk nog niet helemaal waarom we nou gapen, maar de meesten zetten in op het laten afkoelen van hersenen. Gaap je veel? Dan ben je vast een denker, met af en toe een verhit brein. En dus niet verveeld of moe. Weet je dat ook weer!

Volg je Women's Health al op Facebook en Instagram?