De gevaren van crashdiëten: 'Eenmaal gestart met crashen heb je een probleem voor het leven'

Liesbeth van Rossum, internist bij het Erasmus MC in Rotterdam (én winnares van de Women's Health Fit List award 2019 in de categorie Experts ) waarschuwt mensen niet te beginnen aan een zogenoemd crash-dieet. 'Met een crash-dieet los je je obesitasprobleem niet op', zegt Van Rossum. 'Natuurlijk is het goed om obesitas op te lossen (helemaal in tijden van corona), maar dat is niet in een dag gebeurd. Daarvoor moet je langdurig je eet- en leefpatroon veranderen.'

Langetermijngevolgen

‘Een crashdieet, waarbij je snel veel afvalt door heel weinig calorieën binnen te krijgen, is eigenlijk een race to the bottom’, zegt diëtist Erica Slof ook in een artikel over crashdiëten in Women's Health.

‘Met zeer laagcalorische voeding gaat je verbranding omlaag. Er komt minder binnen, waar je lichaam op reageert door minder nodig te hebben, minder te verbranden. Daardoor zul je steeds minder calorieën moeten eten om nog verder af te kunnen vallen. Je afvalpoging kan verregaande gevolgen hebben’, zegt Slof.

‘Die verbranding komt meestal niet meer terug op het niveau van voor het crashdieet. Eenmaal gestart met crashen heb je dus een probleem voor het leven. Daarnaast heeft snel afvallen een directe invloed op je honger-, verzadigings- en stresshormonen, waardoor het strenge dieet nog lastiger vol te houden is.’

Een crashdieet volgen levert je dus niet alleen een knorrende maag en een probleem met je calorieverbranding op, maar schopt ook je hormoonhuishouding in de war. Je kunt hormonen zien als biologische koeriers: ze brengen berichten rond in het hele lichaam. Als je knoeit met hun natuurlijke ritme, levert dat geheid problemen op. De niveaus van drie hormonen nemen af: leptine, het hormoon dat je op tijd een verzadigd gevoel geeft, het eetlust-onderdrukkende hormoon PYY en cholecystokinine (CCK), dat ervoor zorgt dat de alvleesklier enzymen afgeeft die proteïnen, vetten en koolhydraten verteren.

Tegelijkertijd neemt het ‘hongerhormoon’ ghreline toe. Je lichaam gaat er als gevolg alles aan doen om in z’n natuurlijke gezonde gewichtszone te blijven – en die zone hoeft qua verhouding tussen spierweefsel en lichaamsvet niet per se samen te gaan met jouw idee van een summer body. Langs een pizzeria, het chocoladeschap van de supermarkt of je eigen koelkast lopen kan ook een uitdaging zijn als je probeert te overleven op veel te weinig calorieën.

Doordat het steeds moeilijker wordt om minder te eten, ga je op een gegeven moment geheid toch weer voor de snack of een grotere maaltijd, zegt Slof. ‘Doordat je verbranding lager is, kom je hier ook nog eens makkelijker van aan. Waar je eerder nog gewoon mee op gewicht bleef, is nu te veel en zorgt voor een gewichtstoename. Heel frustrerend dus.

Verander je gedrag

Het klinkt als een open deur, maar het beste advies om af te vallen is toch: doe het eens anders. ‘Wanneer je bijvoorbeeld een dieet volgt omdat het in het verleden heeft gewerkt, maar nu niet meer, doe het dan niet nog een keer,’ zegt Erica Slof.

‘Zoek naar andere oplossingen. Werkt calorieën tellen niet meer? Ga op zoek naar een manier van eten waarbij je geen honger krijgt en waar je energiek en blij van wordt in plaats van lusteloos en gefrustreerd. Kijk om je heen, zoek en leg eens contact met mensen die zichtbaar succesvol zijn op lange termijn. Of zoek een diëtist met wie je een klik hebt.’

Een gezondere versie van jezelf worden

Wil je weten of je je voeding en beweging op een gezonde manier hebt aangepakt of dat je in de val van het crashdiëten bent gestapt? Ga dan na of je sport- of eetpatroon je gedrag beïnvloedt. Sla je een avondje wijn drinken met collega’s of een pizza met je zusje over omdat je bang bent voor de extra calorieën, dan is het tijd om er iets aan te doen. Als je wilt afvallen om een betere versie van jezelf te worden, is het goed je te realiseren dat dat vooral betekent: een gezondere versie van jezelf worden.

Het volgen van een crashdieet is, kortom, niet zonder gevaren. Sommige onderzoeken lijken erop te wijzen dat er toch voordelen aan zitten op de lange termijn, maar vergis je niet: een nuance is daar vaak op z’n plek. Zo bleek onlangs uit onderzoek van de universiteit van Oxford dat negen weken leven op shakes en soepen resulteert in een afname van 10 procent lichaamsgewicht, maar de proefpersonen hadden allemaal ongezonde eetgewoontes en hadden morbide obesitas.

‘Alleen mensen die minstens een kilo of twaalf te zwaar zijn, zou ik adviseren om hun maaltijden te vervangen door soep en shakes’, zegt voedingswetenschapper Susan Jebb, die het onderzoek leidde. ‘Het dieet was bovendien vooral bedoeld om hun oude gewoontes te vervangen door nieuwe.’

Oftewel: maakt je huisarts zich geen zorgen om je gewicht en lukt het je prima om gezonde gewoontes aan te leren (voedzame maaltijden eten, goed voor jezelf zorgen, jezelf uitdagen met sport), dan is een crashdieet niks voor jou. Haalbare doelen stellen, gezond leven en balans vinden, daar gaat het om als je een paar kilo kwijt wilt.