Wat zijn antioxidanten? Alles over de werking en voordelen

Antioxidanten zijn een begrip dat je misschien al eens bent tegengekomen, bijvoorbeeld in relatie tot voeding, huidverzorging of gezondheid. Maar wat zijn antioxidanten eigenlijk, waarom zijn ze zo belangrijk, welke claims mag je geloven en welke kun je beter met korreltje (of flink pak) zout nemen? Here you go: een lesje antioxidanten voor dummies.

Wat zijn antioxidanten?

Antioxidanten zijn stoffen die in je lichaam helpen schadelijke stoffen, zogenaamde vrije radicalen, onschadelijk te maken. Vrije radicalen ontstaan bijvoorbeeld door zonlicht, stress, vervuiling of roken en kunnen schade veroorzaken aan je cellen. Dat kan leiden tot vroegtijdige veroudering, maar ook tot een verminderde gezondheid. Antioxidanten zorgen er dus voor dat deze vrije radicalen geen schade kunnen aanrichten. Je kunt ze zien als de beschermers van je lichaam en je huid. De term 'antioxidanten' is een verzamelnaam voor allerlei verschillende vitamines, mineralen en andere voedingsstoffen, zoals vitamine E en C, bètacaroteen, seleen en zink.

In je lichaam doden vrije radicalen ongewenste bacteriën en ruimen ze eiwitten op die beschadigd zijn door sporten. Toch hebben ze best een keerzijde. Ze kunnen in sommige gevallen namelijk ook agressief worden en gezonde cellen kapot maken. Als ze daardoor schade aanrichten, wordt dat ook wel oxidatieve stress genoemd. Dit ontstaat wanneer er te veel vrije radicalen op ongewenste plekken in je lichaam zitten. Gelukkig kunnen antioxidanten de cellen beschermen tegen dit oxidatieproces en vandaar dus de term ‘anti’-oxidanten.

In welke voeding zitten antioxidanten?

Antioxidanten vind je bijvoorbeeld in noten, chocolade (yes!), volkoren brood, gevogelte en vis. Maar ook in groente en fruit, zoals in druiven, bosbessen, aardbeien, boerenkool, spinazie, rode uien en ga zo maar door. Ook worden ze gebruikt als hulpstof in voedingsmiddelen; je herkent ze aan het E-nummer op het etiket. Voorbeelden zijn vitamine C, zouten van ascorbinezuur (E 300 t/m 304), vitamine E (E 306 t/m 309) en conserveermiddelen (E 310 t/m 319).

Gezondheidseffecten

Antioxidanten vangen de schade van vrije radicalen op en beschermen de cellen tegen beschadiging. Daarom wordt ook wel beweerd dat ze op de lange termijn ziekten als hart- en vaatziekten kunnen voorkomen. Helemaal bewezen is dit nog niet. Hetzelfde geldt voor de claim dat antioxidanten het verouderingsproces vertragen. Lichamelijke veroudering komt door de schade die vrije radicalen veroorzaken. Het is daarom wel duidelijk dat een gebrek aan antioxidanten het verouderingsproces kan versnellen, maar dit betekent niet dat het andersom ook werkt.

Voedingsadvies
en supplementen

Uit grote onderzoeken (meer dan 100.000 mensen) naar de werking van antioxidanten in de vorm van supplementen tegen chronische ziektes is nooit gebleken dat ze iets doen. Heel hoge doseringen van antioxidanten zoals bètacaroteen zouden juist méér risico kunnen geven op chronische ziektes. Een hoge dosering bètacaroteen is meer dan 15 milligram per dag en kun je echt alleen via supplementen binnenkrijgen. Het is dus niet gek dat het Voedingscentrum adviseert om voorzichtig te zijn bij het nemen van hoge doseringen antioxidanten in supplementvorm. Volgens hen krijg je via je normale voedingspatroon (in dit geval wordt met ‘normaal’ de schijf van vijf bedoeld) al genoeg antioxidanten binnen.

Tips om meer antioxidanten te eten

• Begin je dag met fruit en groenten, bijvoorbeeld in een smoothie
• Voeg noten toe aan je ontbijt of salade
• Drink groene thee in plaats van gewone thee of koffie
• Eet regelmatig bessen als snack of door je yoghurt
• Geniet af en toe van een stukje pure chocolade

Het slikken van extra antioxidanten in de vorm van vitaminepillen en fruitdrankjes heeft dus geen extra gezondheidseffect en kan zelfs negatieve gevolgen hebben. Zo zie je maar: ook een teveel van iets heel gezonds kan ongezond zijn.

Bronnen: Maastricht UMC+, Voedingscentrum, NCCIH

Volg je Women's Health al op Facebook en Instagram?