Zorgen klimaatfilms echt voor duurzamer gedrag?

The Day After Tomorrow, An Inconvenient Truth, Before the Flood, stuk voor stuk klimaatfilms met als doel je bewust te maken over het klimaat. Grote kans dat je zo'n soort film weleens gezien heb. Maar ging je je daarna ook echt anders gedragen of bleef het vooral bij bezorgdheid?

Effecten van klimaatfilms

Eerdere onderzoeksresultaten tonen aan dat mensen zich, na het zien van populaire klimaatfilms meer zorgen gaan maken, meer gemotiveerd zijn en zich meer bewust zijn van de klimaatverandering. Zo keek Griekse onderzoeker op het gebied van milieucommunicatie, Maria Sakellari, naar 101 eerdere studies naar de effecten van drie populaire films over klimaatverandering, The Day after Tomorrow (2005), An Inconvenient Truth (2006) en The Age of Stupid (2009). Maar hoewel het met de motivatie wel goed zit, bleek het effect op hun gedrag maar van korte duur te zijn. Zo keek ze bijvoorbeeld naar een studie van een Amerikaanse onderzoekster over mensen die An Inconvenient Truth hadden gezien omdat ze dat zelf wilden en vergeleek ze dat met studenten die de documentaire verplicht moesten bekijken. Beide groepen maakten zich na afloop meer zorgen over het klimaat en waren gemotiveerder om hun CO2-bijdrage te verminderen. Na een maand vroeg de onderzoeker of hun gedrag ook hadden veranderd en toen bleek dat niemand zich anders was gaan gedragen na het zien van de film.

Factoren voor gedragsverandering

Volgens Britse sociologe Rachel Howell van de Universiteit van Edinburg, zouden films over klimaatverandering heel anders ingestoken moeten worden om ervoor te zorgen dat mensen hun gedrag gaan veranderen. “Toekomstige films en documentaires zouden op een veel positievere manier moeten laten zien wat we concreet kunnen doen om een positieve invloed te hebben op het klimaat,” schrijft ze. Al denkt ze niet dat een klimaatfilm op zich ervoor kan zorgen dat mensen zich meteen anders gaan gedragen. Om écht gedragsverandering op gang te brengen moet je namelijk rekening houden met heel veel factoren. Zo kwamen Australische onderzoekers erachter dat mensen, met ingewikkelde dingen, geneigd zijn om oordelen te vormen op basis van hun onderduikgevoel in plaats van systematisch bewijs te verzamelen.

Waarom vinden we het zo moeilijk om in actie te komen?

De Noorse psycholoog Per Espen Stoknes gaat in zijn boek What We Think About When We Try Not To Think About Global Warming dieper in op de redenen waarom mensen zo passief zijn als het gaat om klimaatverandering. “Het enerzijds weten dat er iets aan de hand is, maar er niks aan (kunnen) doen leidt tot een innerlijk conflict, ook wel cognitieve dissonantie genoemd. Dit effect treedt op wanneer gedrag, emotie en cognitie (kennis) niet op één lijn liggen,” zegt Stoknes. Volgens hem is dit één van de belangrijkste redenen dat veel mensen klimaatverandering negeren, bagatelliseren, of ontkennen.”

Stoknes noemt 5 psychologische drempels die ervoor kunnen zorgen dat de meeste mensen niet in actie komen:

1. Hoewel nu wel duidelijk is dat fossiele energie de aarde opwarmt, blijven we autorijden, vliegen en vlees eten. En dan ontstaat cognitieve dissonantie: we gaan ons gedrag goedpraten. Bijvoorbeeld door anderen erbij te halen die toch veel meer CO2 uitstoten dan wijzelf. Of door te zeggen dat het nog helemaal niet is bewezen dat CO2 de opwarming veroorzaakt.

2. Verhalen over klimaatverandering zijn vaak een ver-van-ons-bed-show: ze gaan over de toekomst en over gebieden die ver weg liggen, zoals de Noordpool. Omdat het niet dichtbij komt, distantiëren we ons ervan.

3. Tachtig procent van de nieuwsberichten over het klimaat klinkt rampzalig of als doemscenario. Dat roept angst op en maakt dat mensen zich schuldig gaan voelen, passief worden en minder snel tot oplossingen tegen klimaatverandering komen.

4. Omdat we vaak aangesproken worden over onze ecologische voetafdruk, verzinnen we een manier om ons te verdedigen en gaan klimaatverandering ontkennen of negeren.

5. Als mens zijn we altijd op zoek naar informatie die past bij onze bestaande waarden en identiteit. Dus als je mensen bekritiseert met de bedoeling ze te veranderen, dan zorg je eigenlijk alleen maar dat ze nog meer hun hakken in het zand zetten.

Wil jij wél graag iets doen? Zo kun je nú je duurzame levensstijl upgraden.

Bron: Nemokennislink, What We Think About When We Try Not To Think About Global Warming - Per Espen Stoknes

Volg je Women's Health al op Facebook en Instagram?