Functional freeze: wat is het en hoe kom je eruit?

Heb jij ook wel eens het gevoel dat je gewoon op de automatische piloot leeft? Alsof je door de dag heen beweegt, maar er eigenlijk niet helemaal bij bent? Alsof je een beetje uitgeschakeld bent, alsof je lijf er is, maar jij zelf niet? Je bent niet de enige, want er is zelfs een naam voor: ‘functional freeze’, In het Nederlands ook wel functionele bevriezing genoemd.

Misschien heb je ‘m al voorbij zien komen op TikTok, waar het een hit is. Die term is nieuw, maar het gevoel zelf niet. Het betekent dat je ogenschijnlijk nog mee draait, maar vanbinnen ben je op ‘stand-by’. Alsof je hoofd en hart even offline zijn, legt kinderpsychiater Willough Jenkins uit.

Wat is een 'functional freeze'?

Oké, het is geen officiële diagnose, maar meer een soort ‘stressreactie’. Je zenuwstelsel staat constant op scherp, een beetje als een oververhitte motor. “Onze systemen zijn tegenwoordig zo vaak in die overdrive, dat ze op een gegeven moment dichtklappen,” zegt psychotherapeut Olivia Verhulst.

Het is alsof je lijf zegt: ‘Ik kan niet meer vechten, ik kan niet meer vluchten, dus ik zet mezelf even uit.’

Hoe raak je in zo’n bevriezing?

Alles draait om wat we allostatische belasting noemen – dat zijn eigenlijk gewoon fancy words voor de optelsom van alle stress die je lichaam en hoofd niet meer aankunnen. Denk aan drukke deadlines, gedoe met familie of onverwachte problemen. Als dat allemaal tegelijk komt, raakt je stressmeter overvol en klapt je systeem gewoon dicht.

Je hebt twee belangrijke systemen in je lichaam die stress regelen: het vecht-of-vlucht-systeem (sympathisch zenuwstelsel) en het rust-en-ontspan-systeem (parasympathisch zenuwstelsel). Als die twee tegelijk in de war raken, word je niet alleen gespannen, maar voel je je ook als het ware ‘bevroren’ en vastzitten in jezelf.

Waar komt een functionele bevriezing vandaan?

Er zijn meerdere oorzaken voor een functional freeze, maar de meest voorkomende twee zijn:

• Trauma in je jeugd - Onverwerkte of genegeerde trauma’s uit je kindertijd kunnen dit in de hand werken. Vooral als je vroeger niet geleerd hebt je emoties te voelen en uit te drukken.
• Langdurige stress - Zoals werkdruk, een toxische relatie of gewoon een opeenstapeling van stressfactoren.

5 tekenen dat jij in een functional freeze zit

Hoewel het voor iedereen anders kan voelen, herkennen experts vaak deze symptomen:

• Je voelt je emotioneel ‘dof’ of afgestompt, alsof de ‘verlichting aan is, maar er niemand thuis’.
• Het is lastig om je emoties te benoemen.
• Je hebt weinig motivatie en moeite om dingen gedaan te krijgen.
• Je ervaart mentale mist of ‘brain fog’.
• Je voelt je losgekoppeld van anderen.

TikTok-gebruikers merken ook vaak uitstelgedrag, meedoen aan sociale activiteiten zonder er plezier aan te beleven en verlies van interesse in hobby’s. Ook dit zijn typische tekenen van een functionele bevriezing.

Het verschil tussen functionele bevriezing en angst of depressie

Vaak wordt functionele bevriezing verward met angst of depressie. Hoewel er overlap kan zijn, zijn er duidelijke verschillen. Functionele bevriezing is vooral een lichamelijke stressreactie, een trauma-antwoord op langdurige spanning. Angst en depressie zijn erkende psychische aandoeningen met vastgestelde criteria, aldus Verhulst.

Bij een functionele bevriezing is dissociatie (het gevoel los te staan van jezelf) het meest kenmerkend. Bij depressie voel je vooral verdriet en hopeloosheid, bij angst overheerst bezorgdheid en angst. Bij functionele bevriezing is het vooral het ‘niet voelen’ dat opvalt.

Wat te doen?

Wat kun je doen als je in een functional freeze zit? We zetten alle tips op een rijtje:

1. Grounding

Grounding, of aarden, is een proces waarbij je lichaam in contact komt met de aarde. Dit vermindert stress en geeft het lichaam rust door het zenuwstelsel en de stresshormonen te kalmeren. Door je zintuigen te activeren, kom je weer ‘in je lijf’. Denk aan:

• Een zure drop of mintje zuigen en hier volledig of focussen.
• Je voeten stevig en aandachtig in de grond duwen.
• Een korte body scan: voelen waar je spanning hebt en die loslaten.
• IJs vasthouden of je gezicht in koud water steken.
• De 5-4-3-2-1 techniek: benoem 5 dingen die je ziet, 4 die je voelt, 3 die je hoort, 2 die je ruikt en 1 die je proeft.

Ook progressieve spierontspanning helpt. Span hiervoor een specifieke spiergroep aan en laat los. Zo kom je in contact met je lichaam en kalmeer je zenuwstelsel.

2. Kom in beweging

Bezig zijn met je lichaam helpt het zenuwstelsel te herstellen. Wandelen, dansen, tekenen of sporten zijn fijne opties, maar kies vooral een manier van beweging of sporten die bij jou past.

3. Neem korte pazues op werk

Korte pauzes om even te stretchen of bewust te ademen helpen je weer in het moment te komen. Kleine verandering, groot resultaat.

4. Zoek de natuur op

Buiten zijn, in het groen of bij water, verlaagt stress en zorgt voor meer rust in je hoofd.

5. Zoek professionele hulp

Therapie kan helpen, vooral wanneer je merkt dat de bevriezing samengaat met angst of depressie. Therapeutische technieken gericht op het zenuwstelsel en lichaamsbewustzijn zijn dan heel waardevol.

De term 'functional freeze' klinkt zwaar, maar het is eigenlijk je lijf dat je waarschuwt: het is tijd om even op adem te komen. Met de juiste tools kom je weer terug in je lijf en je leven. Stap voor stap, op jouw tempo.

Volg je Women's Health al op Facebook en Instagram?

Syndication van Women's Health UK.