Biologische klok wie? Blijkbaar ‘verouderen’ eicellen helemaal niet zo snel

‘De biologische klok begint te tikken, hoor’, ‘wordt het geen tijd?’ en ‘oei, 30+, zou je nog wel wachten?’ - wie kinderen wil en de dertig gepasseerd is, heeft deze opmerkingen maar al te vaak gehoord. Uit nieuw onderzoek blijkt dat eicellen zichzelf juist beschermen tegen celveroudering. Kunnen we die biologische klok dus uit het raam gooien?

Naarmate het lichaam ouder wordt, kunnen eicellen voor zichzelf de tijd ‘stilzetten’, blijkt nu. Waar wetenschappelijk onderzoek naar het vrouwenlichaam allemaal wel niet goed voor is.

Veroudering en zwangerschap: hoe zat het ook alweer?

Al decennialang wordt gezegd dat eicellen naarmate je ouder wordt flink aftakelen - in de volksmond, maar ook in de wetenschap. Er wordt gesproken van de ‘biologische klok’, en nadruk gelegd op het vroeg krijgen van kinderen - het liefst voor je 35e. Vrouwen komen uiteindelijk immers in de overgang waardoor de productie van eicellen stopt, terwijl mannen hun hele leven spermacellen blijven aanmaken - en (technisch gezien) hun hele leven kinderen kunnen krijgen. Onderzoeken tonen bovendien aan dat oudere moeders vaker mutaties op chromosomen overdragen.

Altijd werd gedacht dat de mitochondriën van eicel-DNA beschadigen als het lichaam veroudert. De mitochondria (de energiefabriek van een cel) is in bijna elke cel te vinden, en is verantwoordelijk voor het omzetten van voedingsstoffen in energie - en daarbij dus ook voor spieren, zenuwen en groei. Als je ouder wordt kunnen deze cellen muteren - meestal is dat onschadelijk, maar het kan ook tot ziektes leiden (voornamelijk bij hart, spieren, brein en lever). Omdat de mitochondria alleen via de moeder tot kind worden overgedragen, wilden wetenschappers weten wat er met mitochondriaal DNA in eicellen gebeurt. 

Verrassende onderzoeksresultaten

De onderzoekers bestudeerden tachtig eicellen van 22 vrouwen tussen de 20 en 42 jaar, en gebruikten daarvoor een speciale techniek waarmee ze zelfs de kleinste veranderingen in het DNA konden zien. Daarnaast werd ook het bloed en speeksel van elke vrouw getest om de cellen met elkaar te kunnen vergelijken. Wat bleek? Hoewel mutaties (door veroudering) in het speeksel en bloed wel zichtbaar toenamen, was daar in de eicellen geen sprake van. 

Bij alle leeftijden hadden eicellen 17 tot 24 keer minder mitochondriële DNA-mutaties dan de andere lichaamsweefsels. Sterker nog: de enkele mutaties die er wel waren, zaten opgeslagen in een zogenaamde ‘D-route’, die ver verwijderd is van de belangrijke eiwitcoderende genen die de energieproductie aansturen. Ook is er sprake van een natuurlijk kwaliteitsfilter waardoor potentieel schadelijke mutaties uitgeschakeld kunnen worden voordat ze worden geërfd. Oftewel: de eicel heeft een mechanisme waardoor het belangrijkste DNA veilig blijft, zelfs terwijl jij - met de rest van je cellen - ouder wordt. Een kleine tijdcapsule, dus. Een spermacel daarentegen blijft zich het hele leven delen en loopt bij elke celdeling mutaties op. Die biologische klok tikt voor mannen dus misschien wel harder dan voor vrouwen. 

Kan de biologische klok weg?

Terwijl je ouder wordt, hoef je je dus geen zorgen te maken over veroudering van je eicellen - daar hebben ze zelf wat op bedacht. Ze laten die biologische klok niet ‘gewoon maar’ tikken, maar zetten zich actief in om het belangrijkste genetische materiaal te beschermen. Waar je wél invloed op hebt, is de omgeving waarin de eicellen zich begeven, de hoeveelheid energie die eicellen kunnen maken en de mate waarin ze een goede balans kunnen behouden. Dit is wat je kunt doen om je eicellen daarbij te ondersteunen en vruchtbaarheid te bevorderen: 

• Een gevarieerd en ontstekingsremmend dieet: veel groenten, vezels, omega-3, vitamines en mineralen bevorderen de gezondheid van eicellen. 
• Vermijd schadelijke stoffen: roken, alcohol en cafeïne kunnen de vruchtbaarheid aantasten.
• Rust, reinheid en regelmaat: weinig stress, genoeg slaap en een stabiele bloedsuikerspiegel houden de omgeving van een eicel gezond. 
• Genoeg bewegen: elke dag een half uur (actief) wandelen doet al wonderen voor de algemene gezondheid en de vruchtbaarheid. 

Volg je Women's Health al op Facebook en Instagram?