Een kopbal is schadelijker voor vrouwen (en da's niet onze schuld)
Getty Images
Voor een sport waar het woord ‘voet’ de hoofdrol speelt, wordt er bij voetbal opvallend veel gebruikgemaakt van de kopbal. Dat deze actie niet geweldig is voor je brein had je vast verwacht, maar voor vrouwen blijkt zo’n kopbal nog schadelijker dan voor mannen. Heeft dat te maken met seksisme, biologie of allebei? We zochten het uit.
Stel: een bal komt hoog aanvliegen, je gooit je schedel in de strijd en scoort hét langverwachte winnende doelpunt. Het stadion (lees: de krakkemikkige tribune van je dorpsclub met je vader, geblesseerde teamgenoot en de barman) juicht luid, en het feit dat je even sterretjes zag en lichte hoofdpijn voelt ben je vrijwel gelijk vergeten als je ziet hoe je teamgenoten blij naar je toe rennen. Lang leve de kopbal, toch…?
Oorzaak en gevolg
Hoewel het aantal kopballen door de jaren heen al langzaam afneemt, werden bij het WK vrouwenvoetbal in 2022 maar liefst 32,5% van de doelpunten gescoord door een kopbal. Een wereld zonder deze move lijkt dus vrijwel onwerkelijk, maar we zullen er toch aan moeten geloven - zéker in het vrouwenvoetbal. Klinkt stom, is ook stom, maar vooral ook broodnodig. Volgens recent onderzoek van de Universiteit van Chichester zijn vrouwen namelijk kwetsbaarder voor blessures door een kopbal dan mannen, met een verhoogd risico op hersenschudding.
De onderzoeker gebruikte daarvoor speciale op maat gemaakte bitjes die de versnelling van het hoofd kan meten in een laboratoriumomgeving. Daarbij baseerde hij zich op de balsnelheden die spelers tijdens een wedstrijd doorgaans ervaren. Naast het effect van zo’n kopbal op het brein, keek hij ook naar de oorzaken. Want waarom is een kopbal precies schadelijker voor een vrouw? Daar zijn verschillende redenen voor:
1. Fysiek minder sterk
‘De fysieke verschillen, zoals nekomtrek en kracht, zorgen ervoor dat vrouwen vaker te maken krijgen met hogere hoofdversnellingen bij het koppen, waardoor ze kwetsbaarder zijn voor hersenletsel dan mannen,’ zegt onderzoeker Levi Bentley in de publicatie van zijn Universiteit.
2. Sneller breinletsel
Uit een onderzoek in 2018 bij een groep mannelijke en vrouwelijke amateurvoetballers (die in een jaar allemaal ongeveer evenveel kopballen maakten) bleek dat er bij vrouwen wel vijf keer (!) meer microscopische schade in de hersenen te zien was. Daarnaast onderzochten ze ook het brein van 49 mannen en 49 vrouwen, waarbij er bij vrouwen acht beschadigde hersengebieden werden gevonden, en bij mannen maar drie.
Hoewel de schade niet groot genoeg was om merkbare symptomen te veroorzaken, kunnen herhaaldelijke klappen voor het brein wel leiden tot geheugenverlies, of zelfs tot chronische traumatische encefalopathie (CTE) - een stoornis die voorkomt bij professionele voetballers, soldaten en anderen wiens hersenen herhaaldelijk trauma oplopen.
3. Vrouwen worden (nog steeds) vergeten
De sportuitrusting wordt niet tot nauwelijks getest met het vrouwelijke lichaam in gedachten. Gezien de (in het algemeen) fysieke achterstand van vrouwen op gebied van kracht en grootte vergeleken met mannen, kan een bal voor een man zacht genoeg zijn, maar voor een vrouw nog voelen als een baksteen tegen de schedel. Ook het spel zelf (inclusief regels en beperkingen) is nog man-gericht. Sinds 2022 krijgen de Oranjevrouwen pas evenveel geld uit commerciële activiteiten, en nog steeds is er nog een lange weg te gaan voor gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen in voetbal.
4. Hormonen
Tot slot is een mogelijke oorzaak de invloed van hormonen op blessuregevoeligheid. Een driejarige studie met vrouwelijke profvoetballers laat zien dat speelsters zes keer meer kans hebben op een blessure in de dagen vlak vóór hun menstruatie. Tijdens de menstruatie zelf was het risico juist het laagst.
Stoppen met koppen
Dat de kopbal waarschijnlijk passé is - voor spelers van elk gender - in de sportwereld, werd dit jaar al duidelijk. De Gezondheisraad en de Nederlandse Sportraad adviseert (op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) afgelopen juni in het advies ‘Hoofdzaak’ (pun intended) dat zowel amateur- als profvoetballers het koppen moeten beperken - ongeacht gender. Het herhaalde hoofdcontact zorgt volgens onderzoek namelijk voor een verhoogd risico op hersenletsel en zelfs dementie. Onder andere het vermijden van kopballen op hoge snelheid of het gebruiken van lichtere ballen staan in dat advies, maar ook een verbod op kopballen t/m 12 jaar en het verbeteren van de samenwerking tussen de sport- en gezondheidswereld.
Kijkje in de toekomst
En hoewel investeringen in de gezondheidszorg van vrouwen nog steeds achterlopen, zien we ook steeds meer mooie en innovatieve technologie in de sport die de gezondheid en het welzijn van de atleet bevordert. Kijk bijvoorbeeld naar het wereldkampioenschap rugby voor vrouwen deze zomer, waar lichtgevende bitjes werden gespot. Deze gebitsbeschermers bevatten slimme sensoren die opmerken als een botsing of klap mogelijk leidt tot hersenletsel of hersenschudding. Het bitje begint dan te knipperen, wat de crew aan de zijlijn erop attendeert dat het tijd is voor een time-out, zodat de speler kan nagekeken worden door een arts. Kijk, dat geeft ons dan weer goede hoop voor de toekomst.