Het oudste-dochter-syndroom: hier komt dat verantwoordelijkheidsgevoel vandaan

Ben je de oudste dochter in het gezin en voel je veel verantwoordelijkheid voor je jongere broers en/of zussen? Dan vallen de puzzelstukjes bij het horen van ‘het oudste-dochter-syndroom’ misschien wel allemaal op z’n plaats. Je lette tijdens je jeugd goed op je broers of zusjes, hielp mee met het huishouden en diende ook als emotionele steun en toeverlaat. Alhoewel ieder gezin anders is en het takenpakket van de eerstgeborene echt niet alleen maar zware lasten bevat, slaat deze term voor sommigen toch de spijker behoorlijk op z’n kop. 

Als eerstgeborene zul je je misschien wel in een gevoel van verantwoordelijkheid en druk herkennen. Dit kun je ook nu je volwassen bent merken in hoe je met situaties omgaat. Wat houdt het oudste dochter-syndroom in en waar kun je het aan herkennen? Wij doken in de materie. 

Opgroeien als oudste dochter

Alhoewel het oudste-dochter-syndroom niet een officiële diagnose is, dekt het wel redelijk goed de lading. Daarmee kan het oudste dochters helpen hun emoties en ervaringen tijdens hun jeugd onder woorden te brengen. Maar wat houdt het oudste-dochter-syndroom dan precies in? ‘De oudste dochter in het gezin neemt vaker huishoudelijke taakjes en de emotionele last van haar broers of zussen op zich. Ook nemen oudste dochters regelmatig een ouderrol in’, legt familie- en huwelijkstherapeut en spreker Kati Morton uit. 

De volgorde telt

Op welke volgorde broers en/of zussen zijn geboren, is niet alleen een kwestie van nummers. Er bestaan allerlei stereotypen rondom de oudste, jongste of middelste kinderen. Volgens psycholoog Marianna Strongin wordt de oudste vaak omschreven als verantwoordelijk, ambitieus, maar ook als angstig. De middelste (of de middelsten) is geneigd sneller in de vergetelheid te raken en kan ook wat opstandig zijn. Tenslotte wordt de jongste vaak gekenmerkt als het extraverte en charmante kind. 

Deze stereotypen gelden uiteraard niet voor elk gezin en zijn ook niet in beton gegoten. Maar, de volgorde waarop kinderen zijn geboren maakt zeker wel uit voor de ontwikkeling. Oudste kinderen worden volgens Morton vaak met veel zorg opgevoed. Logisch, aangezien de ouders dit voor het eerst doen en ze zelf moeten uitvogelen hoe het allemaal precies werkt. Dat maakt ze extra oplettend en beschermend, voegt Strongin toe. 

Hoge verwachtingen

Daarbij komen ook hogere verwachtingen kijken. Zo vragen ouders de oudste om een goed voorbeeld te zijn voor de andere kinderen en zich goed te gedragen, terwijl ze de controle bij de jongere kinderen iets meer laten gaan. Je kunt het vergelijken met de aanvoerder van een voetbalteam: die dient de leiding te nemen en ervoor te zorgen dat de andere spelers weten wat ze te doen staat. Het gevolg: het oudste kind voelt zich verantwoordelijk voor haar eigen welzijn én die van de anderen. Zo’n hoge lat, waarin weinig ruimte is voor het maken van fouten, kan voor stress zorgen. 

Volgens de experts kun je het oudste dochter-syndroom aan een aantal signalen herkennen:

• Je voelt je enorm verantwoordelijk voor anderen
• Je bent een people pleaser
• Je maakt je veel zorgen
• Je zoekt externe validatie
• Je ervaart negatieve gevoelens richting je ouders of broers/zussen
• Je hebt moeite met het stellen en behouden van grenzen
• Je bent erg gericht op het behalen van succes
• Je voelt je snel schuldig 
• Je nam in het huishouden veel taken op je
• Je bent bang om in de problemen te komen of regels te breken
• Je voelt druk om bijvoorbeeld te trouwen of een goedbetaalde baan te krijgen

De gevolgen op de lange termijn

Welke gevolgen heeft dit dan op de lange termijn? Die hoge verwachtingen kunnen ook op volwassen leeftijd voor stress zorgen. Met het vooropstellen van andermans behoeften, vergeten oudste dochters regelmatig hun eigen behoeften en grenzen. ‘Je kunt op latere leeftijd moeite hebben om te bepalen wat je zelf wilt’, zegt Strongin. ‘Nee’ zeggen als oudste voelt dan als een behoorlijke, soms onmogelijk, opgave. Bovendien interessant: oudste dochters zijn over het algemeen geneigd jongere vrienden en romantische partners op te zoeken, omdat dit comfortabel voelt, deelt Morton. Dat is meteen ook een valkuil. Als oudste moet je namelijk niet alleen maar de behulpzame rol op je nemen, en ook de ruimte laten voor je eigen gevoelens en emoties.

Ben je de oudste, dan kan dat gevoel van verantwoordelijkheid dus ergens vandaan komen. Het is in ieder geval belangrijk om te leren hoe je je eigen behoeften vooropstelt. En onthoud: je hoeft niet alles alleen te dragen en bent ook niet voor iedereen verantwoordelijk. Merk je dat je moeite hebt met bijvoorbeeld het stellen van je eigen grenzen, dan kan het helpen om hier met mensen in je omgeving of een professional over te praten. Ook voor jouw gevoelens is er ruimte!

Volg je Women's Health al op Facebook en Instagram?

Dit is een syndication van Women’s Health US. 

Bron: Cleveland Clinic