Hoe bepaalt een rechter wanneer seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar is?
Getty Images
Er wordt iemand aangeklaagd voor seksueel misbruik, aanranding of verkrachting, en het leidt tot een rechtszaak. Hoe bepaalt de rechter dan wie de waarheid spreekt, wanneer iets strafbaar is, en vooral ook: welke straf er wordt opgelegd?
Als je aangifte hebt gedaan, kan het zo zijn dat de zaak voor de rechter komt. De rechter moet dan bepalen wie er de waarheid spreekt, op basis van bewijzen, verhoor, eventuele ooggetuigen en aangeleverde documenten. Maar hoe gaat dat eigenlijk in zijn werking?
Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag?
Het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) omschrijft de definitie van seksueel grensoverschrijdend gedrag alsvolgt: ‘Seksueel grensoverschrijdend gedrag is wanneer iemand een ander op een manier benadert die seksueel van aard is en over de grens van de andere persoon gaat.’ Onder dit paraplubegrip vallen verschillende soorten (zowel fysiek als niet-fysiek) grensoverschrijdende gedragingen: denk aan aanranding, verkrachting, seksueel getinte berichten, chanteren met seksueel getint beeldmateriaal, of ongewenst aanraken en/of zoenen.
Drie criteria
Het NJi benoemt drie criteria die bepalen of iets gezond seksueel gedrag is. Als aan één of meer van deze criteria niet wordt voldaan, is er sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag:
1. Vrijwilligheid
Als niet alle mensen vrijwillig zijn betrokkenen bij de seksuele handeling, bijvoorbeeld bij dwang, drang, straf, beloning of sociale druk, is er sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel geweld.
2. Wederzijdse toestemming
Bij seksueel gedrag is consent (wederzijdse toestemming) een must. Bij onduidelijkheid over de toestemming blijft het in een grijs gebied, dus expliciet toestemming vragen is heel belangrijk.
3. Gelijkwaardige relatie
Bij een ongelijkwaardige relatie kan er sprake zijn van machtsverschil, waardoor het slachtoffer zich wellicht gedwongen voelt om mee te gaan met het seksuele gedrag.
Wanneer is het strafbaar?
Als de verdachte ontkent is er vaak sprake van het woord van de één tegen de ander, mede door de afwezigheid van ooggetuigen en bewijs. Bewijs met chatberichten, DNA-sporen op kleding/lichaam, dagboekteksten en/of camerabeelden zijn dan enorm van belang. Dit neemt de rechter naast de betuigingen van het slachtoffer en de verdachte mee in het besluit, en weegt de rechter de ervaring van het slachtoffer extra zwaar mee. Bovendien is het altijd strafbaar voor een volwassene (18+) om seks te hebben met een kind onder de 12 jaar oud, en weegt tussen de 12 en 16 jaar de situatie sterker mee (bijvoorbeeld het leeftijdsverschil). Vanaf 16 jaar is seks met een volwassene toegestaan mits er sprake is van de drie criteria die je hierboven leest.
Meer dan een jaar geleden werd de Wet seksuele misdrijven aangescherpt. Daarmee zijn er strengere regels voor de definitie van aanranding en verkrachting en zijn meer vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar. Zo hoeft er voor aanranding en verkrachting geen sprake meer te zijn van dwang, wordt bevriezen als duidelijk signaal van angst gezien en is er geen sprake meer van verjaring - een slachtoffer mag zelf bepalen wanneer hij/zij/hen aangifte doet.
De straf bepalen
Om te bepalen wanneer het om seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik gaat, kijkt de rechter naar schuldfeiten en opzetfeiten, waarbij het altijd gaat om seksueel contact zonder consent (iemand wilde het niet en gaf geen toestemming).
- Bij schuldfeiten heeft iemand duidelijke signalen verkeerd begrepen, en dat de ander wél seksueel contact wil (denk aan hard to get spelen) - omdat de signalen duidelijk waren en opgemerkt hadden moeten geworden, is er sprake van schuld.
- Bij opzetfeiten weet iemand dat (het risico bestaat dat) de ander geen seksueel contact wil, maar doet diegene het toch (als daarbij dwang, geweld of bedreiging wordt toegepast is dat ernstiger) - dit is een gekwalificeerd opzetfeit waardoor de straf zwaarder is.
Besluit de rechter uiteindelijk, op basis van alle bewijzen en ervaringen, om een straf op te leggen? Dan hangt de hoogte van de straf af van het soort seksueel misdrijf. Daarvoor hanteren alle rechters oriëntatiepunten. Enkele voorbeelden zijn: als iemand in het openbaar ongevraagd zijn geslachtsdeel laat zien kan tot 6 maanden gevangenisstraf worden opgelegd, en bij opzetverkrachting kan iemand tot 9 jaar gevangenisstraf krijgen.
Waar(om) je aangifte wil doen
De politie roept mensen op om bij een strafbaar feit, zoals intimidatie, aanranding of verkrachting, altijd aangifte te doen. Daardoor kan de politie de dader proberen op te sporen en ervoor zorgen dat diegene gestraft wordt, maar ook kan een bewijs van aangifte nodig zijn voor de schadevergoeding via een verzekering. Niet te vergeten: aangiftes dragen bij aan het kunnen bijhouden van de omvang van het probleem - hoeveel mensen maken zoiets mee, zijn er bepaalde trends te zien en wat zou de politiek daaraan kunnen doen?
Is er (nog) geen sprake van seksueel geweld of grensoverschrijnend gedrag, maar ben je wel bang dat dit kan gebeuren (bijvoorbeeld in een vervelende thuissituatie)? Dan kun je altijd een melding doen bij de politie. Heb je informatie over criminaliteit, ken je de verdachte, of ben je bang voor de verdachte? Dan kun je anoniem een melding doen bij Meld Misdaad Anoniem. Twijfel je over aangifte, of heb je behoefte aan een luisterend oor? Neem dan contact op met Slachtofferhulp Nederland door te bellen met 0900 - 0101 of via de website.
Bronnen: Rechtspraak, NJi, Rutgers, Metelkaartrekkenwedegrens