Komt er een verbod op de zonnebank? Waarom experts daar helemaal achter staan
Getty Images
Eerder deze maand kondigde de Ierse regering aan dat ze als eerste land in Europa werken aan een nationaal verbod op zonnebanken. Experts zijn blij met deze ontwikkeling, zo ook Nederlandse dermatoloog Daniel Kadouch. Wij vroegen hem: waarom is kritiek op zonnebankgebruik nodig, en komt zo’n verbod ook in Nederland?
Vlak voor de vakantie nog even ’bijkleuren’ zodat je tanned op het strand ligt, of in de koude maanden bij gebrek aan zon alsnog sunkissed eruit zien; we liggen nog regelmatig onder de zonnebank, ook al weten we dat het slecht is. Onderzoek van Radar uit 2022 toont aan dat 97% van de zonnebankgebruikers zich bewust is van het gezondheidsrisico, maar tóch onder de zonnebank kruipt.
Meer dan de helft van de gebruikers gaat één keer per maand, en een derde gaat minimaal één keer per week. Maar al ga je maar eens per jaar, ‘er bestaat niet zoiets als ‘verantwoord gebruik’, elke zonnebank-sessie is er een te veel,’ vertelt dermatoloog Daniel Kadouch, expert op gebied van huidkanker en zonbescherming. Hoewel het gebruik de afgelopen jaren (al dan wel langzaam) afneemt, is het aantal gebruikers - en aanbieders - volgens hem nog steeds te hoog. Het aantal gebruikers lag in 2022 op 14 procent van de bevolking (dat zijn meer dan 2,5 miljoen inwoners), en in 2020 was dat 17 procent.
Australië, Brazilië en Iran zijn nu nog de enige landen met een algeheel verbod op zonnebanken. Dr. Kadouch ziet de ontwikkelingen in Ierland, waar de overheid sinds begin oktober stappen neemt richting een verbod op zonnebanken, daarom ook als iets ontzettend positiefs. ‘Ik hoop dat andere landen, waaronder Nederland, snel volgen.’
De harde (maar broodnodige) waarheid
De cijfers over de effecten van zonnebankgebruik zijn hard, maar duidelijk: bij gebruik voor je 35ste, verhoogt het risico op melanoom (vorm van huidkanker) met 75 (!) procent. Laten we dat nog eens herhalen: als je op jonge leeftijd naar de zonnebank gaat, loop je een enórm risico op huidkanker (in Nederland de meest voorkomende vorm van kanker), met daarbij ook kans op uitzaaiingen. Uit onderzoek blijkt tevens dat vrouwen die ooit zonnebanken gebruikten tot wel zes keer meer kans hebben op melanoom.
‘Je gaat misschien naar de zonnebank om een - voor jouw beeld - ‘gezond kleurtje’ te krijgen, maar dat ‘gezonde kleurtje’ is niks meer dan huidschade,’ vertelt Kadouch. ‘De huidschade die de zonnebank veroorzaakt stapelt zich op, dat noem je een cumulatief effect, waardoor je tien, twintig of dertig jaar later (soms zelfs levenslang terugkerend) huidkanker krijgt waar je niet meer vanaf komt.’
UVA-straling: waarom is het zo slecht?
De boosdoener? Straling: de UV-straling van zonnebanken kan tot 15 keer sterker zijn dan de sterkste vorm van zonlicht. Daarbij is vooral UVA-straling extra schadelijk. De zon straalt zowel UVA als UVB uit, maar bij zonnebanken is het vooral UVA-straling wat je op je huid krijgt. Dit is wat je over de twee wil weten:
- De zon straalt zowel UVA- (95 procent) als UVB-straling, maar zonnebanken maken vooral gebruik van UVA-straling die zo’n 10 tot 15 keer sterker kan zijn dan de UVA van de zon.
- UVA-straling dringt dieper door in de huid (tot in de lederhuid) dan UVB-straling, wat vooral op de opperhuid blijft.
- Waar UVA-straling door wolken, kleding en glas heen schijnt, wordt UVB-straling tegengehouden door bewolking en ramen. ‘Al is de UV-straling in de winter en herfst natuurlijk wel veel minder sterk aanwezig,’ voegt Kadouch toe, ‘waardoor je in Nederland ook geen zonnebrand hoeft te dragen in deze maanden.’
- UVB-straling zorgt ervoor dat je huid zichtbaar verkleurt en verbrandt, terwijl UVA-straling juist onzichtbare huidschade veroorzaakt. Dat maakt UVA volgens Kadouch gevaarlijker, omdat het op langere termijn effect heeft en het risico op huidkanker - maar ook huidveroudering in de vorm van rimpels en pigmentvlekken - versnelt.
Het feit dat zonnebanken gebruik maken van UVA-straling, ontkracht volgens dr. Kadouch gelijk het argument dat de zonnebank zou bijdragen aan de aanmaak van vitamine D. ‘Dat wordt namelijk alleen door UVB-straling veroorzaakt, UVA-straling speelt geen rol bij vitamine D.’ Mocht dat je laatste argument zijn geweest om je zonnebankgebruik goed te praten, weet je dus bij deze dat dat een onjuist argument is - en geloof ons, daar is je huid maar al te blij mee.
Verbod in Nederland, komt dat er?
Ondanks alle feiten en schokkende cijfers lijkt er in Nederland vooralsnog geen aanleiding te zijn voor een algeheel verbod. Argumenten tegen zo’n verbod komen vooral uit de commerciële hoek, waar veel wordt geadverteerd met deals (á la ‘koop ons pakket en krijg één sessie gratis’). Ook klonk in Ierland het argument dat de zonnebankstudio’s op locatie advies kunnen geven over het zonnebanken, en dat men bij een verbod mogelijk voor een onveilig alternatief kiezen - al maakt het Ierse ministerie zich daar op basis van hun onderzoek geen zorgen om.
‘Bovendien zit de zonnebank ook vrij diep geworteld in onze cultuur,’ vertelt Kadouch. Het is voor veel mensen al generaties lang echt een gewoonte. ‘Waar je oma vroeger een zonnebank in huis had, zie je tegenwoordig vooral veel zonnebankstudio’s, en zelfs sommige hotels hebben nog een ‘ouderwetse’ solariumruimte.’
Huidige wet- en regelgeving
Wel geldt in Nederland een leeftijdslimiet, waarbij het voor kinderen onder de 18 jaar verboden is om onder de zonnebank te gaan. Ook zijn er bepaalde eisen voor de hoeveelheid straling dat een zonnebank mag hebben, en zijn zonnestudio’s verplicht om het huidtype van de gebruiker te bepalen, en daarop een persoonlijk gebruiksadvies te geven, zo schrijft de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Toch zou dr. Kadouch graag zien dat er (op z’n minst) meer gehandhaafd wordt op het gebruik. ‘In de medische wereld houden we bijvoorbeeld bij lichttherapie met UVB-straling precies bij hoeveel sessies iemand heeft, wat het effect is en waar de grens ligt. Iemand kan als het ware thuis onder de zonnebank liggen, daarna de zonnebankstudio om de hoek bezoeken en de volgende dag bij een ander bedrijf zonnebanken.’
Verstand boven verbrand
Het is volgens dr. Kadouch tijd voor meer en betere voorlichting, ‘en ik hoop dat onze overheid ook snel de voetstappen van Ierland volgt, om te kijken naar een algeheel verbod op zonnebanken. Dat helpt niet alleen de mensen zelf, maar ook de druk op de toekomstige gezondheidszorg te verlichten door dat cumulatieve effect van de zonnebank.’
En voordat je dan maar weer teruggaat naar bakken onder de zon met je ‘vandaag een tomaatje, morgen een chocolaatje’-mentaliteit: laten we de woorden van dr. Kadouch goed in onze oren knopen. Een sunkissed huid is niet meer dan huidschade. Wellicht wordt het tijd om onze natuurlijke huidtint te omarmen, en de zonnebank vast zelf uit onze beautyroutine te verbannen.