Om maar meteen met de deur in huis te vallen: hart- en vaatziekten zijn in Nederland nog steeds doodsoorzaak nummer één. Hoe kan dit, en vooral: hoe kunnen we hier verandering in brengen? Of hebben we het helemaal niet altijd zelf in de hand?
De vruchten van de Westerse levensstijl
Dat hart- en vaatziekten zoveel levens grijpen, speelt ook in de rest van Europa. Jeanine Roeters van Lennep, hart- en vaatziekten internist van het Erasmus UMC: “Dat heeft met name te maken met onze Westerse levensstijl. Dat betekent: echt door ongezond leven. Mensen bewegen te weinig, eten te vet, worden te dik en krijgen daardoor een hoge bloeddruk en suikerziekten.” Allemaal hele belangrijke oorzaken van hart-en vaatziekten. Wat het risico verhoogt, is dat je niet alle risicofactoren merkt. Word je dikker? Dat zie je in de spiegel en je kleding voelt meteen alsof het te heet is gewassen. Geldt dit voor al je kleding, dan kun je je wel bedenken dat niet alle kleding op standje 90 graden in de wasmachine heeft meegedraaid, maar dat het waarschijnlijk meer met je levensstijl te maken heeft. Voor cholesterol geldt dat niet. Als het gehalte daarvan verhoogt, zul je dat zelf niet merken, want cholesterol bouwt zich op in je bloedvaten, en dat zie je niet van de buitenkant. We hebben het hier overigens over het cholesterolsoort LDL. Deze kan namelijk bij een teveel aan de binnenkant van de aderen blijven kleven. Dit is het soort cholesterol waar het altijd over gaat als er wordt gesproken over het dichtslibben van de aderen.
Je kunt er niet altijd iets aan doen
Je hebt niet altijd zelf de touwtjes in handen. De bovengenoemde oorzaken zijn niet de enige invloeden op de hoogte van je cholesterol. Ook als je knettertje fit bent en gezond eet - al dan niet volgens een westerse levensstijl - kun je een verhoogd gehalte aan cholesterol in je lijf hebben. Ongeveer 1 op de 250 mensen heeft een erfelijk verhoogd cholesterol. In Nederland komt dat dan neer op meer dan 60.000 mensen. Dit kunnen topfitte mensen zijn die toch op jonge leeftijd een hartinfarct krijgen.
Hoe kun je iets tegen die erfelijke vorm van cholesterol doen, zonder dat je weet dat je het hebt? “Meten is weten”, zegt de internist stellig. Ze drukt iedereen, ook als je hartstikke fit bent, op het hart om je cholesterol, je bloeddruk en je suikerspiegel te laten vaststellen. Dat hoeft heus niet elk jaar een vaste spreekwoordelijke prik te zijn. Niet als daar een positief resultaat uitkomt. Het is wel goed om te weten wat de stand van zaken is. Altijd en bij iedereen. Al sport je elke dag een uur en let je op je voeding. Als je cholesterol op goed niveau is, dan is de kans minimaal dat dat binnen een jaar zal veranderen. Is de vorm van verhoogd cholesterol erfelijk? Dan zul je het zeker wel goed en frequenter in de gaten moeten houden.
Dat geldt ook voor bloeddruk en suikerziekte. Ook slanke mensen kunnen een hogere suikerspiegel hebben dan goed voor ze is. Zowel diabetes type 1 (aangeboren diabetes) als diabetes type 2 (ook wel 'ouderdomsdiabetes genoemd) kunnen voorkomen bij slanke mensen. In 2012 is er namelijk een onderzoek gepubliceerd in het vakblad Journal of the American Medical Association waarin werd ontdekt dat mensen met een normaal gewicht ook diabetes type 2 kunnen hebben. De gegevens van 2.625 mensen met diabetes type 2 werden onder de loep genomen. Van die mensen bleek een op de tien een normaal gewicht te hebben toen ze de diagnose diabetes type 2 kregen opgeplakt. Dat terwijl diabetes type 2 altijd in verband werd gebracht met overgewicht. Misschien zou je verwachten dat de diabetes type 2-patiënten met een normaal gewicht minder sterftekans zouden hebben, maar het onderzoek liet juist het tegenovergestelde zien in de resultaten. Mensen met diabetes type 2 en een normaal gewicht zouden een hogere sterftekans hebben. Het dubbele, bleek zelfs uit de cijfers.
"Ik denk dat het goed is om een keertje alles te laten doormeten", zegt Roeters van Lennep. "Nogmaals: meten is weten. Als het allemaal goed is zal het niet zo snel meer veranderen als je gewoon gezond leeft, maar je haalt er wel uit dat je misschien met iets rondloopt wat je niet weet en wat wel schade kan aanrichten.” Daarop vervolgt ze: “Als je toevallig een erfelijke last in je familie hebt - dat er in je familie ook hart - en vaatziekten voorkomen - kun je er eigenlijk niets aan doen, maar dan is het dubbel opletten geblazen.”
Zwangerschapscomplicaties? Altijd blijven opletten!
Wanneer je complicaties hebt gehad tijdens je zwangerschap moet je ook extra opletten. Roeters van Lennep: “Op de speciale poli voor deze vrouwen zien we veel vrouwen die zwangerschapsvergiftiging hebben gehad tijdens hun zwangerschap en juist die vrouwen hebben een hoger risico op hart- en vaatziekten. Ook als ze slank zijn, sporten en gezond eten. Hoe dat komt weten we niet precies.” Vrouwen die tijdens hun zwangerschap suikerziekte hebben gehad, moeten eigenlijk hun suikerwaarde elk jaar laten testen, luidt het advies. Met reden, want de kans dat je later suikerziekte krijgt is dan met wel 50 procent verhoogd. Ook de kans dat je hoge bloeddruk terugkomt is vier keer zo hoog als je tijdens je zwangerschap een hoge bloeddruk hebt gehad, ten opzichte van vrouwen die geen hoge bloeddruk hebben gehad tijdens hun zwangerschap.
Het antwoord
Een kort antwoord op de eerste vraag: ja, ook als je topfit bent en heerlijk in je velletje zit, kun je kans hebben op hart- en vaatziekten. Daarom is het advies van de internist dat iedereen zich helemaal moet laten doormeten, in elk geval, om te kunnen inzien waar je aantoe bent. Want je spiegelbeeld zegt het niet altijd en je gevoel kan jou net zo goed in de steek laten.
